Słowa kluczowe
handel w niedziele i święta
odpowiedzialność karna
przemoc
przestępstwo
środek karny
wykroczenie
zamiana kary
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł ma charakter naukowo-badawczy, a jego przedmiotem jest analiza uchwał i postanowień Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego, prawa karnego skarbowego i prawa wykroczeń wydanych w 2021 r., w wyniku rozpatrzenia tzw. pytań prawnych. Dotyczyły one: pojęcia przestępstwa z użyciem przemocy (art. 41a § 1 k.k.), odpowiedzialności za złożenie fałszywych zeznań z obawy przed grożącą odpowiedzialnością karną (art. 233 § 1a k.k.), charakteru losowego gry hazardowej (art. 2 ust. 3 i 5 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych), zamiany kary prawomocnie orzeczonej za przestępstwo w wypadku przekształcenia przestępstwa w wykroczenie (art. 2a§ 1 k.w.) oraz pojęcia „przeważająca działalność” gospodarcza, zawartego w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta. Podstawowym celem naukowym była ocena zasadności dokonanych przez ten organ interpretacji przepisów regulujących zagadnienia prawne poddane Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia. Głównymi tezami badawczymi było wykazanie, że tzw. instytucja pytań prawnych kierowanych do Sądu Najwyższego spełnia ważną rolę w zapewnieniu jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych, gdyż argumentacja stanowiska tego organu jest pogłębiona. Wyniki badania mają oryginalny charakter, ponieważ rozwijają twórczo interpretację zawartą w analizowanych rozstrzygnięciach. Badania mają przede w wszystkim zasięg krajowy. Artykuł ma istotne znaczenie dla nauki – zawiera pogłębioną analizę dogmatyczną oraz duży ładunek myśli teoretycznej, a także jest przydatny dla praktyki, wzbogacając argu-mentację Sądu Najwyższego lub przytaczając okoliczności uzasadniające poglądy odmienne.
Bibliografia
Babiarz S., Aromiński K., Ustawa o grach hazardowych. Komentarz, red. S. Babiarz, Warszawa 2018.
Basa M., Jarząbek K., Składanie fałszywych zeznań przez sprawcę przestępstwa z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną I KZP 10/19, „Monitor Prawniczy” 2020, nr 22.
Bielski M., Wyłączenie przestępności składania fałszywych zeznań w związku z przysługującym sprawcy czynu zabronionego prawem do obrony, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2011, nr 3.
Bigoszewski T., Przemoc jako znamię strony przedmiotowej, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 1997, nr 2.
Błachnio-Parzych A., Hudzik M., Pomykała J., Przegląd glos krytycznych do orzeczeń Izby Karnej i Izby Wojskowej Sądu Najwyższego z zakresu prawa karnego materialnego, opublikowanych w okresie od kwietnia 2004 roku do marca 2005 roku, „Palestra” 2005, nr 7–8.
Budnik K., Radowicki S., Ustawa o grach hazardowych. Komentarz, red. M. Wierzbowski, Warszawa 2019.
Budyn-Kulik M., w: Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2019.
Budyn-Kulik M., Kilka uwag o przestępstwie z art. 233 k.k. (składanie fałszywych zeznań) po nowelizacji z 11 marca 2016 r., „Annales UMCS” 2016, nr 1.
Cieślak W., Brak lojalności organu procesowego jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność karną za złożenie fałszywych zeznań, w: Reforma prawa karnego. Propozycje i komentarze. Księga pamiątkowa Prof. B. Kunickiej-Michalskiej, red. J. Jakubowska-Hara, C. Nowak, J. Skupiński, Warszawa 2008.
Cieślak M., Glosa do uchwały SN dnia 27 kwietnia 1972 r., VI KZP 67/71, „Państwo i Prawo” 1973, nr 11.
Cieślak W., Glosa do uchwały SN z dnia 10 grudnia 1998 r., I KZP 22/98, „Przegląd Sądowy” 1999, nr 10.
Cieślak M., Przesłuchanie osoby podejrzanej o udział w przestępstwie, która nie występuje w charakterze oskarżonego, „Państwo i Prawo”1964, nr 5–6.
Czabański J., Warchoł M., Prawo do milczenia czy prawo do kłamstwa, „Prokuratura i Prawo” 2007, nr 12.
Czerniak D., Jasiński W., Pouczenia osoby podejrzanej oraz podejrzanego o uprawnieniach i obowiązkach procesowych po nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, „Przegląd Prawa i Administracji” 2015, t. 100.
Daniluk P., Glosa do w uchwały SN z dnia 31 marca 2021 r., I KZP 7/20, OSP 2021, nr 11.
Daniluk P., Nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, w: Środki karne, przepadek i środki kompensacyjne w znowelizowanym kodeksie karnym, red. P. Daniluk, Warszawa 2017.
Daniluk P., Przestępstwa podobne w polskim prawie karnym, Warszawa 2013.
Doda Z., Grajewski J., Węzłowe problemy postępowania karnego w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego za lata 1991–1994, Cz. I, „Przegląd Sądowy” 1992, nr 7–8.
Dudek D., Konstytucyjna wolność człowieka a tymczasowe aresztowanie, Lublin 1999.
Dziergawka A., Glosa do postanowienia SN z dnia 15 stycznia 2020 r., I KZP 10/19,„Przegląd Sądowy” 2020, nr 7–8.
Filar M., Glosa do uchwały SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 26/07, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2008, nr 4.
Gajowniczek-Pruszyńska K.,Karlik P., Granice prawa do obrony z perspektywy art. 233 § 1a Kodeksu karnego – rozważania na tle postanowienia Sądu Najwyższego z 15.01.2020 (I KZP 10/19), „Palestra” 2020, nr 6.
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2017.
Gądzik Z.B., Glosa do uchwały SN z dnia 31 marca 2021 r., I KZP 7/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2021, nr 11.
Gensikowski P., w: Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. P. Daniluk, Warszawa 2019.
Gensikowski P., Normy intertemporalne, w: Reforma prawa wykroczeń, t. 1, red. P. Daniluk, Warszawa 2019.
Górniok O., w: O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, Kodeks karny. Komentarz, t. II, Gdańsk 2005.
Gruszecka D., Zasięg prawa do obrony w kontekście odpowiedzialności za fałszywe zeznania, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2010, nr 2.
Hermeliński W., Nita-Światłowska B., Kilka uwag o prawie do obrony w związku z nowelizacją Kodeksu postępowania karnego z 2016 roku, „Palestra” 2016, nr 9.
Herzog A., w: Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2020.
Jaskuła A., Zasada nemo se ipsum accusare tentur a odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań, „Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury” 2012, nr 2.
Jezusek A., Glosa do postanowienia SN z dnia 15 stycznia 2020 r., I KZP 10/19, „Prokuratura i Prawo” 2021, nr 1.
Jezusek A., Możliwość dezinformowania przez świadka organów postępowania w świetle prawa do obrony, zasady równości wobec prawa i zasady praworządności a realizacja znamion występku z art. 233 § 1a k.k., „Czasopismo Prawo Karnego i Nauk Penalnych” 2018, nr 4.
Jędrzejewski G., Odpowiedzialność karna świadka za niektóre przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, „Prokuratura i Prawo” 2017, nr 2.
Kaczmar P., Krzyżaniak B., Granice odpowiedzialności karnej za przestępstwo składania fałszywych zeznań w interpretacji Sądu Najwyższego, „Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM” 2020, nr 1.
Kiziukiewicz P., Problematyka zgodności z Konstytucją RP środka karnego obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, „Palestra” 2009, nr 11–12.
Kluza J., Analiza odpowiedzialności karnej świadka będącego sprawcą czynu zabronionego za fałszywe zeznania (art. 233 § 1a k.k.) na tle regulacji prawnomiędzynarodowych, „Transformacje” 2021, nr 2.
Kłączyńska N., w: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2012.
Kmiecik R., Glosa do uchwały SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 26/07, „Prokuratura i Prawo” 2007, nr 12.
Konarska-Wrzosek V., Nowe przepisy intertemporalne – wątpliwości i trudności w ich praktycznym stosowaniu, w: Problemy współczesnego prawa karnego i polityki kryminalnej. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Sienkiewicz, red. M. Bojarski, J. Brzezińska, K. Łucarz, Wrocław 2015.
Kosonoga J., Powierzenie wykonywania pracy w handlu w niedziele lub święta wbrew zakazowi w orzecznictwie Sądu Najwyższego, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2021, nr 11.
Kośla J., Zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sąd, w: Środki karne po nowelizacji w 2015 roku, red. R.A. Stefański, Warszawa 2016.
Kozioł T., Przestępstwo z użyciem przemocy jako przesłanka orzeczenia środka karnego z art. 41a § 1 Kodeksu karnego, „Przegląd Sądowy” 2013, nr 11–12.
Krysztofiuk G., Prawo do obrony osoby podejrzanej oraz faktycznie podejrzanego – uwagi na tle uchwał Sądu Najwyższego z 26.4.2007 r. (I KZP 4/07) oraz z 20.9.2007 r. (I KZP 26/07), w: Problemy prawa polskiego i obcego w ujęciu historycznym, praktycznym i teoretycznym. Część druga, red. B.T. Bieńkowska, D. Szafrański, Warszawa 2009.
Kulesza J., Glosa do uchwały SN z dnia 10 grudnia 1998 r., I KZP 22/98, „Palestra” 1999, nr 5.
Kulik M., Zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, w: Środki karne, przepadek i środki kompensacyjne w znowelizowanym kodeksie karnym, red. P. Daniluk, Warszawa 2017.
Kunicka-Michalska B., w: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do artykułów 222–316, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Warszawa 2010.
Kunicka-Michalska B., w: System prawa karnego. O przestępstwach w szczególności, t. IV, Cz. II, red. I. Andrejew, L. Kubicki, J. Waszczyński, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1989.
Kunicka-Michalska B., Prawo oskarżonego do obrony a fałszywe oskarżenia, „Palestra” 1968, nr 6.
Kunicka-Michalska B., Przestępstwa przeciwko ochronie informacji i wymiarowi sprawiedliwości. Rozdział XXX i XXXIII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2000 .
Kwiatkowski Z., Glosa do uchwały SN z dnia 20 czerwca 1991 r., I KZP 12/91, „Przegląd Sądowy” 1992, nr 7–8.
Lach A., Glosa do uchwały SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 26/07, LEX/el. nr 200883583.
Lachowski J., w: Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. J. Lachowski, Warszawa 2021.
Leciak M., Nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, w: Leksykon prawa karnego – część ogólna. 100 podstawowych pojęć, red. P. Daniluk, Warszawa 2011.
Lipczyńska M., Ponikowski R., Granice prawa oskarżonego do obrony, „Palestra” 1978, nr 4.
Lipiński K., w: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021.
Lupawa D., Pozaustawowy kontratyp działania w ramach uprawnień wynikających z prawa do obrony w kontekście nowelizacji art. 233 § 1 k. Kodeksu karnego, „Problemy Prawa Karnego” 2018, nr 2.
Łojewski K., Instytucja odmowy zeznań w polskim procesie karnym, Warszawa 1970.
Makowski W., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa–Lublin–Łódź–Poznań, b.d.w.
Marcinkowski W., Wybrane orzeczenia Izby Wojskowej Sądu Najwyższego wydane w 2005 roku wskutek rozpoznania kasacji, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2006, nr 1.
Marek A., w: A. Marek. J. Satko, Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Komentarze. Piśmiennictwo. Orzecznictwo, Warszawa 2000 .
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010.
Melezini M., Sakowicz A., Środek karny w postaci obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu (art. 39 pkt 2b k.k.), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2008, nr 2.
Młynarczyk Z., Fałszywe zeznania w polskim prawie karnym, Warszawa 1971.
Mozgawa M., w: Prawo karne materialne. Część ogólna, red. M. Mozgawa, Warszawa 2006.
Mozgawa M., Kodeks karny. Komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2019.
Nelken J., Glosa do uchwały SN z dnia 29 czerwca 1972 r., VI KZP 67/71, „Nowe Prawo” 1973, nr 7–8.
Nowak P., Definicja podejrzanego i oskarżonego a konstytucyjne prawo do obrony, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2016, nr 4.
Nowak P., Ograniczenie handlu w niedziele, święta i niektóre inne dni w sektorze turystycznym, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2018, nr 5.
Nowicki M.A., Europejski Trybunał Praw Człowieka, Orzecznictwo.(Prawo do rzetelnego procesu sądowego), t. 1, Kraków 2001.
Pałka S., Glosa do wyroku SN z dnia 9 lutego 2004 r., „Monitor Prawniczy” 2006, nr 16.
Paprzycki L.K., Glosa do uchwały SN z dnia 20 czerwca 1991 r., I KZP 12/91, „Palestra” 1992, nr 1–2.
Pietruszyńska K., Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2018, nr 6.
Pilch A., w: Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, red. W. Wróbel, Kraków 2015.
Piórkowska-Flieger J., w: Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, Warszawa 2006.
Potulski J., Glosa do postanowienia SN z dnia 10 grudnia 2020 r., I KK 58/19, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2021, nr 12.
Potulski J., Glosa do uchwały SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., I KZP 4/07, „Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa” 2008, nr 3.
Rajzman H., Glosa do uchwała całej Izby Karnej SN z dnia 18 lutego 1961 r., VI KO 29/59, „Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych” 1961, nr 7-8.
Razowski R., w: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2014.
Rusinek M., O „prawie do kłamstwa, „Prokuratura i Prawo” 2008, nr 4.
Sakowicz A., w: System Prawa Karnego. Kary i inne środki reakcji prawnokarnej, t. 6, red. M. Melezini, Warszawa 2016.
Sakowicz A., Glosa do wyroku SN z dnia 9 lutego 2004 r, V KK 194/03, „Przegląd Sądowy” 2005, nr 9.
Sakowicz A., Prawo do milczenia w polskim procesie karnym, Białystok 2019.
Sakowicz A., Zakaz dowodowego wykorzystania wyjaśnień. Podejrzanego występującego bez obrońcy bądź pod nieobecność obrońcy, „Europejski Przegląd Sądowy” 2019, nr 1.
Sakowicz A., Zasady prawdy materialnej a prawo do milczenia, w: Węzłowe problemy procesu karnego, red. P. Hofmański, Warszawa 2010.
Sienkiewicz Z., w: Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2014.
Siwek M., Glosa do uchwały SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., I KZP 4/07, „Przegląd Sądowy” 2008, nr 3.
Sobolewski Z., Samooskarżenie w świetle prawa karnego (nemo ipsum accusare tenetur), Warszawa 1982.
Sowiński P., Prawo świadka do odmowy zeznań w procesie karnym, Warszawa 2004.
Spurek S., Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Komentarz, Warszawa 2021.
Stefański R.A., w: Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016.
Stefański R.A., w: Kodeks Karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2020.
Stefański R.A., Glosa do uchwały SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., I KZP 4/07, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2008, nr 3.
Stefański R.A., Nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, w: Środki karne po nowelizacji w 2015 roku, red. R.A. Stefański, Warszawa 2016.
Stefański R.A., Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego i prawa wykroczeń za 2007 r., „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2008, nr 1.
Stefański R.A., Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego i procesowego za 2020 rok, „Ius Novum” 2021, nr 3.
Stefański R.A., Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego, karnego wykonawczego i prawa wykroczeń za 1999 r., „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2000, nr 1.
Stefański, R.A. Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego, prawa karnego wykonawczego, prawa karnego skarbowego i prawa wykroczeń za 2002 r ., „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2003, nr 1.
Stefański R.A., Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego za lata 1991–1993, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1994, nr 3–4.
Stefański R.A., Środek karny nakazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, „Prokuratura i Prawo” 2011, nr 2.
Stefański R.A., Środek karny w postaci obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, „Przegląd Sądowy” 2006, nr 6.
Stypuła S., Glosa do uchwały SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 26/07, „Monitor Prawniczy” 2008, nr 15.
Szeleszczuk D., w: Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2019.
Szewczyk M., Glosa do wyroku SN z dnia 9 lutego 2004 r, V KK 194/03, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2004, nr 12.
Szewczyk M., Górowski W., w: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1–116, t. I, cz.1, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016.
Szewczyk M., Zontek W., Wojtaszczyk A., w: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 212–277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, t. II, Warszawa 2017.
Szewczyk M.J., Skutki kontrawencjonalizacji, „ Przegląd Sądowy” 2017, nr 1.
Szewczyk M.J., Zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą sprawcy lub jego najbliższym (art. 233 § 1a KK), „Prokuratura i Prawo” 2018, nr 9.
Śliwowski J., Prawo karne, Warszawa 1975.Świda W., Prawo karne, Warszawa 1989.
Tarapata Sz., Zakrzewski P., Czy to koniec sporu dotyczącego kwestii ponoszenia odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań przez sprawcę uprzednio popełnionego przestępstwa? Rzecz o wykładni znamion typu czynu zabronionego z art. 233 § 1a k.k., w: Zmodyfikowane typy przestępstw w teorii i praktyce prawa karnego, red. J. Giezek, J. Brzezińska, Warszawa 2017.
Tokarczyk D., Przestępstwa i wykroczenia związane z zatrudnieniem. Komentarz, Warszawa 2021.
Tyszkiewicz L., w: Kodeks karny. Komentarz, red. O. Górniok, Warszawa 2006.
Tyszkiewicz L., w: Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016.
Warchoł M., Glosa do uchwały SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., I KZP 4/07, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2007, nr 3.
Ważny K., Decyzja w sprawie rozstrzygnięcia charakteru gry lub zakładu, „Administracja” 2012, nr 4.
Wąsek A., Glosa do uchwały SN z dnia 20 czerwca 1991 r., I KZP 12/91, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1992, nr 3–4.
Wąsek A., San wyższej konieczności w procesie karnym, w: Zasady procesu karego wobec wyzwań współczesności, Księga ku czci Profesora Stanisława Waltosia, red. J. Czapska, A. Gaberle, A. Światłowski, A. Zoll, Warszawa 2000.
Wąsek-Wiaderek M., „Nemo se ipsum accusare tenetur” w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w: Orzecznictwo sądowe w sprawach karnych. Aspekty europejskie i unijne, red. L. Gardocki, J. Godyń, M. Hudzik, L.K. Paprzycki, Warszawa 2008.
Wiak K., w: Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2019.
Wiliński P., Zasada prawa do obrony w polskim procesie karnym, Kraków 2006.
Wróbel W., w: Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, red. W. Wróbel, Kraków 2015.
Wróbel W., Konstytucyjne prawo do obrony w perspektywie prawa karnego materialnego, w: Węzłowe problemy prawa karnego kryminologii i polityki kryminalnej. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, red. V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz, Warszawa 2010.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2014.
Wysocki M., Przemoc wobec osoby w rozumieniu art. 191 k.k., „Prokuratura i Prawo” 1999, nr 3.
Zabłocki S., Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego – Izba karna, „Palestra” 1999, nr 7–8.
Zalewski W., w: Kodeks karny. Część ogólna, Komentarz do art. 32–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, t. I, Warszawa 2021.
Zalewski W., Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. Art. 222–316, t. II, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2017.
Zagiczek P., Nowe typy uprzywilejowane przestępstw składania fałszywych zeznań i fałszywych opinii, w: Zmodyfikowane typy przestępstw w teorii i praktyce sądowej, red. J. Giezek, J. Brzezińska, Warszawa 2017.
Zgoliński I., w: Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2020.
Ziółkowska A., w: Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2020.
Zoll A., Glosa do uchwały SN z dnia 10 grudnia 1998 r., I KZP 22/98, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1999, nr 5.