Ius Novum

Główne elementy systemu kolizji przepisów prawa karnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa karnego w Hiszpanii

Antonio Obregón García — 2023-09-19

Częściej, niż mogłoby się początkowo wydawać, zachowania noszące znamiona czynów zabronionych mogą podlegać wielu różnym przepisom prawa karnego, regulującym możliwie jak najszerszy zakres pojęć karnych. Dlatego też niezbędne staje się ustalenie, czy w takim przypadku zastosowanie będą miały wszystkie te przepisy, ich część czy też wyłącznie jeden z nich. Zjawisko to jest określane mianem kolizji: przypadku, w którym podmiot dopuszcza się jednego lub więcej czynu noszącego znamiona przestępstwa i takie czyny podlegają, w całości lub w części, różnym przepisom prawa karnego. W tych okolicznościach, w celu ostatecznego ustalenia kwalifikacji czynu karalnego, należy wykonać kolejny krok, który można uznać za rozstrzygający, tj. wskazać przepis bądź przepisy mające zastosowanie do tego czynu. Niniejsze opracowanie analizuje znaczenie, treść oraz zastosowanie kolizji przepisów i kolizji norm.

Zamach na chroniony interes prawny: zasada kryminalizacji i element przestępstwa?

Javier Gómez Lanz — 2023-09-19

W niniejszym artykule poddaje się analizie rolę, jaką odgrywa koncepcja interesu prawnego jako kryterium decyzji kryminalizacyjnych, a także, według opinii niektórych badaczy, jako element przestępstwa. W pierwszej kolejności analizie poddano wpływ interesu prawnego na politykę kryminalną oraz skupiono się na korelacji pomiędzy definicją tej koncepcji a teoriami politycznymi leżącymi u jej podstaw. Następnie omówiono trudności związane z wykorzystaniem interesu prawnego jako wzorca interpretacyjnego dla ustalenia, czy czyn popełniony przez sprawcę może być uznany za materialnie bezprawny.

Paradoks wzmocnienia demokratycznego: kryminalizacja politycznego terroryzmu jako mechanizm dyskredytacji prawnej

Alexis Couto de Brito — 2023-09-19

Celem niniejszego artykułu jest skonfrontowanie brazylijskiego systemu prawnego z aktualnymi propozycjami poprawek w Ustawie o zwalczaniu terroryzmu, wynikającymi z aktualnej niestabilnej sytuacji politycznej w Brazylii, która osiągnęła punkt kulminacyjny podczas wydarzeń z 8 stycznia 2023 r., kiedy zwolennicy byłego prezydenta wtargnęli do budynków rządowych pod pretekstem zakwestionowania wyników wyborów. Założeniem artykułu jest zbadanie, czy te propozycje poprawek są zgodne z zasadami leżącymi u podstaw naszej demokracji konstytucyjnej i czy mogą sprzyjać rzeczywistemu wzmocnieniu demokracji.

Compliance i jego wpływ na bezpieczeństwo pracy

Paula Andrea Ramirez Barbosa — 2023-09-19

Compliance w obszarze prawa pracy ma zasadnicze znaczenie dla ochrony praw pracowniczych i dla rozwoju zrównoważonych, odpowiedzialnych i efektywnych przedsiębiorstw. Wymaga przygotowywania kolejnych sprawozdań o stosowaniu przepisów zapobiegających ryzyku zawodowemu, co zazwyczaj wiąże się z przeprowadzeniem wcześniejszych badań i ich aktualizacją, a także z analizą ryzyka, zarządzaniem zasobami przeznaczonymi na szkolenia, przeszkoleniem pracowników i przełożonych. Wyższy poziom samoregulacji – jej przykładem jest obszar compliance – może przyczyniać się do mitygowania ryzyka sankcji karnych wobec osób, które nie przestrzegają przepisów prewencyjnych i tym samym stwarzają poważne zagrożenia dla życia i zdrowia w miejscu pracy. Właściwy i skuteczny program compliance w tym obszarze zapewnia realizację obowiązków ustawowych i umownych, w tym w szczególności skuteczną ochronę życia i zdrowia pracowników. Compliance może się również przyczyniać do sukcesu przedsiębiorstw, obniżać liczbę zdarzeń mających m.in. wpływ na reputację firm czy też skutkujących zapłatą wysokich kar albo zawieszeniem pozwoleń i koncesji, uniemożliwiającym dalsze prowadzenie działalności.

Dopuszczalność wznowienia postępowania kasacyjnego i wznowieniowego zakończonego postanowieniem oddalającym wniesiony środek zaskarżenia

Michał Hudzik — 2023-09-19

W artykule zbadano zagadnienie dopuszczalności wznowienia postępowania kasacyjnego albo wznowieniowego, które zakończyły się oddaleniem wniesionych nadzwyczajnych środków zaskarżenia. W tym celu analizie poddano przepisy o wznowieniu postępowania (art. 540 i art. 542 § 3 k.p.k.), zwłaszcza w zakresie używanego przez ustawodawcę sformułowania „postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem sądu” i zestawiono je z przepisami o kasacji (w zakresie występującego w art. 521 k.p.k. pojęć: „prawomocne orzeczenie kończące postępowanie sądowe” i „prawomocne orzeczenie sądu kończące postępowanie” oraz funkcjonującego zakazu tzw. superkasacji, który nie został przeniesiony do instytucji wznowienia postępowania). Zbadano także praktykę Sądu Najwyższego w ciągu ostatnich dwudziestu kilku lat oraz odwołano się do zmian historycznych, jakie na przełomie XX i XXI w. przechodziła procedura karna w zakresie instytucji nieważności orzeczeń i wznowienia postępowania.

O pojęciu środka odwoławczego w procesie karnym

Bartosz Łukowiak — 2023-09-19

Celem pracy jest przeanalizowanie sposobu, w jaki w polskiej nauce prawa karnego procesowego rozumie się pojęcie „środek odwoławczy”, w tym zwłaszcza ocena trafności założenia, że o możliwości uznania danego środka zaskarżenia za środek odwoławczy decydują jego cechy normatywne. Na podstawie analizy właściwości poszczególnych środków zaskarżenia starano się wykazać, że założenie to można uznać za błędne, w związku z czym zaproponowano zmianę dotychczasowej definicji środka odwoławczego i uznanie, że zwrot ten ma charakter jedynie konwencjonalny (umowny), przez co możliwość uznania konkretnego środka zaskarżenia za środek odwoławczy nie powinna zależeć od jego charakteru czy podobieństwa do innych instrumentów prawnych uznawanych za środki odwoławcze.

Nowelizacja praw i obowiązków dziennikarza w ustawie prawo prasowe w perspektywie klauzuli sumienia

Jacek Sobczak — 2023-09-19

Klauzula sumienia, zwana także niekiedy prawem do sprzeciwu sumienia, zasadza się na możliwości odmowy realizacji obowiązującej normy prawnej z racji jej niezgodności ze wskazaniami sumienia osoby powołującej się na jej treść. Klauzula ta wywodzona jest zwykle, zwłaszcza w Polsce, z treści art. 53 Konstytucji RP i odnoszona początkowo do działań lekarzy. Wskazywano przy tym, że klauzula sumienia może stanowić podstawę dla odmowy przeprowadzenia zabiegu aborcji. W artykule, wskazując na tekst art. 10 ust. 2 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej i akcentując różnice w brzmieniu tego przepisu w różnych wersjach językowych, wskazano, że takie pojmowanie klauzuli sumienia jest zbyt wąskie i ubogie. Zwrócono uwagę na wprowadzone zmiany w tekście art. 10 ust. 2 prawa prasowego, w którym ustawodawca zastąpił obowiązek zrealizowania przez dziennikarza linii programowej redakcji prawem odmowy wykonania polecenia służbowego, jeżeli wynikałoby z niego, że oczekuje się od dziennikarza publikacji łamiącej zasady rzetelności, obiektywizmu i staranności zawodowej. Rozwiązanie to stanowi niewątpliwie wyraz aprobaty szeroko pojętej klauzuli sumienia, jednoznacznie sformułowanej w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Tekst art. 10 ust. 2 Karty Praw Podstawowych UE pozwala odnieść sprzeciw
sumienia do działań przedstawicieli wszystkich zawodów.

Status prawny Polskiej Akademii Umiejętności

Marcin Gubała — 2023-09-19

Celem opracowania jest analiza statusu prawnego Polskiej Akademii Umiejętności, organizacji funkcjonującej jako podmiot systemu szkolnictwa wyższego i nauki. W opracowaniu skoncentrowano się na zagadnieniach dotyczących genezy Akademii, jej formy prawnej, roli, jaką Akademia pełni jako podmiot systemu szkolnictwa wyższego i nauki, a także na uprawnieniach i obowiązkach tego podmiotu, wynikających z przepisów prawa. Ustalenia przedstawione w artykule pozwoliły na sformułowanie wniosków odnośnie do statusu prawnego Akademii, przede wszystkim na stwierdzenie, że jest ona osobą prawną, funkcjonującą w formie prawnej stowarzyszenia (rejestrowego), a jednocześnie organizacją wprost zaliczoną przez ustawodawcę do kategorii podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki. Jednocześnie w opracowaniu wskazano na przesłanki uzasadniające zaliczenie Akademii do katalogu podmiotów tego systemu, przede wszystkim na wyjątkowy dorobek Akademii w obszarze prowadzenia działalności naukowej i popularyzowania jej wyników, a także uniwersalność podejmowanych aktywności, tradycję i renomę w środowisku naukowym.