Ius Novum

Odpowiedzialność karna sprawcy z naprzemiennym rozszczepieniem osobowości

Anna Golonka — 2023-05-24

Opracowanie zostało poświęcone problematyce odpowiedzialności karnej sprawcy z konwersyjnymi zaburzeniami tożsamości. Jego celem jest więc ukazanie dylematów, jakie rodzi rozdwojenie jaźni w kontekście niepoczytalności sprawcy czynu zabronionego. Bazując na przykładzie Kennetha Bianchiego (analiza przypadku), ukazano trudności związane ze zdiagnozowaniem tego zaburzenia i konsekwencje tego w odniesieniu do odpowiedzialności karnej. Z kolei metodę analityczno-dogmatyczną wykorzystano przy podjęciu rozważań nad kwestią związaną z uznaniem tych zaburzeń za określoną kategorię przyczyn stanu, o którym mowa w art. 31 § 1 k.k. Niezależnie od tego, w opracowaniu zaprezentowano jednak również takie podejście do tego zagadnienia, które odbiega od dotychczas prezentowanego w literaturze przedmiotu. Wyciągnięte na tej podstawie wnioski pozwalają zarazem na wypełnienie pewnej luki, jaką w polskim piśmiennictwie prawnokarnym stanowi brak opracowań dotyczących tytułowej problematyki.

Interwencyjna obrona konieczna

Blanka Julita Stefańska — 2023-05-24

Artykuł ma charakter naukowo-badawczy, a jego przedmiotem jest przeniesiona – Ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw – w całości treść art. 25 § 4 i 5 k.k. do rozdziału XXIX k.k. i ulokowana w nowym art. 231b
§ 1 i 2 k.k., regulującym interwencyjną obronę konieczną polegającą na zapewnieniu osobie działającej w obronie koniecznej, odpierającej zamach skierowany przeciwko cudzemu dobru chronionemu prawem i chroniącej jednocześnie bezpieczeństwo lub porządek publiczny, takiej
samej ochrony prawnej, jaka jest przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych. Przedstawione zostały geneza i kształtowanie się tej obrony, jej charakter prawny, cele, przesłanki stosowania, zakres ochrony prawnokarnej działającego w ramach interwencyjnej obrony koniecznej, wyłączenie tej ochrony oraz stosunek art. 231b § 1 do art. 217a k.k. Podstawowym celem naukowym była ocena zasadności jej wprowadzania do Kodeksu karnego i poprawności określenia przesłanek stosowania oraz jej zakresu. Celem rozważań było wykazanie, że środek ten, mimo negowanej oceny w doktrynie jego wprowadzenia do Kodeksu karnego, może odegrać istotną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Dobro prawne na gruncie art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r.

Katarzyna Tkaczyk-Rymanowska — 2023-05-24

Przedmiotem analizy niniejszego artykułu jest regulacja art. 62 ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii z 29 lipca 2005 r. Regulacja ta dotyczy odpowiedzialności karnej za posiadanie
narkotyków, które często w literaturze nazywane jest posiadaniem konsumenckim.
Podstawowy problem dotyczący wskazanej w tytule tematyki związany jest z określeniem
dobra prawnego w art. 62 ust. 1 ustawy. Wbrew pozorom jego wskazanie nie jest sprawą
prostą ani jednoznaczną, pojawić się bowiem mogą wątpliwości, czy takie dobro chronione
prawem w ogóle istnieje, a jeśli tak, to czy powinno być chronione na gruncie przepisów
prawnokarnych. W tym zakresie przedstawiono stanowisko doktryny i judykatury na temat
korelacji tego dobra prawnego oraz potrzeby jego ochrony w świetle innych dóbr prawnych
chronionych przez Konstytucję (np. wolności jednostki). W artykule określono także znaczenie
zgody dysponenta danym dobrem dla wyłączenia bezprawności lub braku w ogóle ataku na
dobro prawne. Zachowanie podjęte za zgodą dysponenta powodujące rzekome „naruszenie”
dobra prawnego jest przecież czynem od samego początku zgodnym z normą, a zatem brak
jest w nim elementu bezprawności. Jako takie więc nie jest czynem przestępnym. Można
mieć bowiem wątpliwości, czy w wypadku posiadania i używania narkotyków dochodzi do
zagrożenia dla dobra prawnego, czy jest to zachowanie, które od samego początku, z uwagi
na zgodę konsumenta, jest zachowaniem legalnym. Artykuł ma charakter krytyczny wobec
istniejących regulacji prawnokarnych, a jego clou stanowi teza o wyłącznie medycznym i społecznym,
a nie karnoprawnym, problemie narkomanii.

Postępowanie mandatowe w świetle projektowanych zmian w Kodeksie karnym skarbowym

Marta Roma Tużnik — 2023-05-24

W niniejszym opracowaniu omówiono założenia projektu ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw w zakresie postępowania mandatowego prowadzonego w sprawach o wykroczenia skarbowe. Główny nurt rozważań stanowi przedstawienie projektowanych zmian (finalnie wycofanych), a dotyczących poszerzenia katalogu organów uprawnionych do prowadzenia postępowania mandatowego o straż gminną i Inspekcję Handlową oraz określenia ich właściwości. Ponadto artykuł zawiera prezentację stanowisk, które zostały zgłoszone przez podmioty w ramach prowadzonych konsultacji publicznych nad omawianym projektem. Publikację kończą wnioski, w których Autorka ocenia obecnie obowiązujące uregulowania prawne w zakresie tytułowego zagadnienia.

Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego za 2022 rok

Ryszard A. Stefański — 2023-05-24

Artykuł ma charakter naukowo-badawczy, a jego przedmiotem jest analiza uchwał i postanowień
Izby Karnej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego wydanych w 2022 r.,
w wyniku rozpatrzenia tzw. pytań prawnych. Przedmiotem rozważań są takie zagadnienia jak:
przestępstwo niezawiadomienia o przestępstwie (art. 240 § 1 k.k.); zawieszenie biegu przedawnienia
karalności w związku z epidemią COVID-19; słuchacz lub student Wydziału Porządku
Publicznego w Szczytnie Akademii Spraw Wewnętrznych jako osoba niepełniąca służby w organach
bezpieczeństwa państwa oraz zatrzymanie prawa jazdy osobie wchodzącej w skład jednostki
wojskowych wykonującej zadania poza granicami państwa, popełniającej za granicą czyn
polegający na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości (art. 135 ust. 1 p.r.d.).
Podstawowym celem naukowym była ocena zasadności dokonanych przez ten organ
interpretacji przepisów regulujących zagadnienia prawne poddane Sądowi Najwyższemu do
rozstrzygnięcia. Główną tezą badawczą było wykazanie, że tzw. instytucja pytań prawnych
kierowanych do Sądu Najwyższego spełnia ważną rolę w zapewnieniu jednolitości orzecznictwa
sądów powszechnych i wojskowych, gdyż argumentacja stanowiska tego organu jest
pogłębiona. Wyniki badania mają oryginalny charakter, ponieważ rozwijają twórczo interpretację
zawartą w analizowanych rozstrzygnięciach. Badania mają przede wszystkim zasięg
krajowy. Artykuł ma istotne znaczenie dla nauki – zawiera pogłębioną analizę dogmatyczną
oraz duży ładunek myśli teoretycznej, a także jest przydatny dla praktyki, wzbogacając argumentację
Sądu Najwyższego lub przytaczając okoliczności uzasadniające poglądy odmienne.

Renta z tytułu zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość

Krzysztof Mularski — 2023-05-24

Celem artykułu jest przeprowadzenie wykładni przesłanek i treści roszczenia o odpowiednią rentę z tytułu zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość (tzw. trzecia przesłanka rentowa z art. 444 § 2 k.c.). W literaturze prawniczej rencie tej poświęcono zdecydowanie mniej uwagi niż rentom z pozostałych tytułów określonych w art. 444 § 2 k.c. W artykule koncentrujemy się nad rozwiązaniem niektórych z rysujących się w cywilistyce wątpliwości interpretacyjnych związanych z wyrażeniem „zmniejszenie widoków powodzenia na przyszłość”. Do przeprowadzenia rozważań wykorzystano derywacyjną koncepcję wykładni. W artykule wykazano, że roszczenie o rentę z tytułu zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość przysługuje każdej osobie fizycznej (w tym dziecku poczętemu), która doznała takiego rodzaju uszkodzeń ciała lub rozstroju zdrowia, że traci możliwość wykonywania szeroko rozumianej pracy, w tym pracy w gospodarstwie domowym, a w konsekwencji – traci korzyści materialne czy majątkowe, które ta praca by przyniosła. Rolą rozważanego w pracy fragmentu przepisu wydaje się rozstrzygnięcie wątpliwości interpretacyjnych w odniesieniu do możliwości indemnizacji korzyści majątkowych, które poszkodowany uzyskałby w przyszłości z prawdopodobieństwem wyższym niż niskie, małe, niewielkie czy nieduże, lecz mniejszym niż prawdopodobieństwo graniczące z pewnością (a przynajmniej bardzo wysokie), którego wymaga się zwykle w odniesieniu do utraconych korzyści przy rencie z tytułu utraty zdolności do pracy zarobkowej. Ten wynik wykładni znajduje pełne uzasadnienie zarówno w systemowych, jak i funkcjonalnych dyrektywach interpretacyjnych.

Obowiązek wychowawczy ojczyma (macochy) względem pasierba

Monika Lewandowska-Urbanowicz — 2023-05-24

W artykule zostało podjęte zagadnienie rodzin zrekonstruowanych, a dokładniej – roli poszczególnych członków takich rodzin i procesów, jakie w tego rodzaju rodzinach zachodzą. Z uwagi na wielość tych procesów skupiono się na rozważaniach dotyczących procesu wychowawczego ojczyma (macochy) względem pasierba poprzez ustalenie jego treści, zakresu i roli. Tekst stanowi więc analizę obowiązku rodzica przybranego względem pasierba, wskazując na jego normatywne źródła, a także na analizę przedmiotowego obowiązku w odniesieniu do władzy rodzicielskiej współmałżonka oraz w odniesieniu do władzy rodzicielskiej drugiego rodzica biologicznego pozostającego poza rodziną zrekonstruowaną. Poczynione tu rozważania mają więc na celu wykazanie zasadniczej tezy artykułu, że aby bieżąca piecza rodzica przybranego nad dzieckiem była skuteczna, należałoby uniezależnić sytuację ojczyma (macochy) w zakresie obowiązku wychowawczego od sytuacji rodzica biologicznego, wynikającej z przysługującej mu władzy rodzicielskiej, i wprowadzić np. instytucję tzw. „pieczy rodzica przybranego”; obejmowałaby ona niektóre uprawnienia i obowiązki typowe dla stosunku władzy rodzicielskiej i byłaby niezależna od władzy rodzicielskiej rodzica biologicznego dziecka. Mogłaby być odpowiednikiem istniejącej w prawie angielskim instytucji odpowiedzialności rodzicielskiej.

Przedstawienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości w postępowaniu cywilnym

Małgorzata Sekuła-Leleno — 2023-05-24

Instytucja pytań prawnych, prowadząca do związania sądu orzekającego w danej sprawie poglądem Sądu Najwyższego, zawartym w podjętej uchwale, jest wyjątkiem od konstytucyjnej zasady podległości sędziów tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP). Przedstawienie zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości w sytuacji występujących w orzecznictwie różnych wykładni tego samego przepisu będzie uzasadnione wtedy, gdy w ocenie sądu odwoławczego za przyjęciem każdej z tych wykładni przemawiają doniosłe, przedstawione przez ten sąd argumenty prawne, a wyboru właściwej wykładni nie wyjaśnia ani dotychczasowe stanowisko judykatury, ani doktryna prawa. Zagadnienie przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w trybie art. 390 § 1 k.p.c. musi odpowiadać trzem podstawowym wymaganiom. Po pierwsze, zagadnienie to musi mieć charakter abstrakcyjny i dotyczyć wykładni przepisów prawa, niedopuszczalne jest bowiem przedstawienie Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego sprowadzającego się jedynie do pytania o sposób rozstrzygnięcia sprawy. Po drugie, zagadnienie to musi obejmować wątpliwość prawną, której wyjaśnienie jest niezbędne do rozpoznania środka odwoławczego, co oznacza, że dla skorzystania z uprawnienia przewidzianego w art. 390 § 1 k.p.c. konieczny jest związek między przedstawionym zagadnieniem prawnym a podjęciem decyzji co do istoty sprawy, na istnienie którego musi wskazywać jurydyczna spójność sformułowanego zagadnienia i jego uzasadnienia, a także nawiązanie w ogólnie postawionym pytaniu do stanu faktycznego sprawy. Po trzecie wreszcie, przedmiotem zagadnienia przedstawionego do rozstrzygnięcia musi być kwestia prawna budząca rzeczywiście poważne wątpliwości; w razie powstania zwykłych wątpliwości sąd drugiej instancji obowiązany jest rozwiązywać je we własnym zakresie. Samoistnej przesłanki wystąpienia z pytaniem prawnym nie stanowią natomiast ani waga zawierającego się w nim problemu, ani też rozbieżności w orzecznictwie i piśmiennictwie co do sposobu jego rozwiązania.

Nowa procedura doręczeń elektronicznych w postępowaniu administracyjnym

Agata Cebera — 2023-05-24

Przedmiotem niniejszego opracowania jest problematyka znowelizowanej procedury doręczeń elektronicznych w postępowaniu administracyjnym jurysdykcyjnym regulowanym przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego. Podstawowym celem badawczym nie było wyłącznie opisanie de lege lata trybów doręczeń indywidualnych z oznaczeniem ich wzajemnej hierarchii, lecz również wiele zagadnień związanych ze wzajemną relacją kodeksu i ustawy o doręczeniach elektronicznych. Oba akty normatywne wymagają bowiem współstosowania, a w ślad za tym oznaczenia, który z nich, w jakich wariantach sytuacyjnych kwalifikować będziemy jako lex generali. Zadania tego nie ułatwiają bynajmniej okoliczności, iż cech regulacji ramowej dopatrzeć się można w k.p.a., natomiast u.o.d.e. „modelowo” reguluje zasady komunikacji z udziałem podmiotów publicznych. Główną tezą zaprezentowaną w opracowywaniu jest konieczność systemowego interpretowania postanowień te ostatniej. Autorka stoi również na stanowisku, że określenia zakresu wyłączeń od stosowania ustawy nie ukształtowano prawidłowo. Poruszona problematyka nie była dotychczas przedmiotem opracowań artykułowych.