Jak cytować
Abstrakt
Artykuł podejmuje problematykę powrotu we współczesnym prawie karnym i w praktyce wymiaru sprawiedliwości krótkoterminowej kary pozbawienia wolności, która w szerokim zakresie była stosowana w okresie międzywojennym. autorka rozpoczyna rozważania od przedstawienia szerokiej krytyki kar krótkich w doktrynie okresu międzywojennego. Jednocześnie odnotowuje akceptację kar krótkich przez twórców k.k. z 1932 r. oraz szeroki zakres orzekania krótkoterminowej kary pozbawienia wolności. analizując stan prawny i praktykę okresu Polski ludowej, przedstawia stanowisko doktryny w przedmiocie krótkoterminowej kary pozbawienia wolności, która zakwestionowała rolę tego rodzaju kary jako odpowiedniego środka walki z przestępczością. w artykule wskazano również na pojawiające się głosy przed-stawicieli nauki na temat dodatnich cech krótkoterminowej kary pozbawienia wolności i funkcji zapobiegawczej takiej kary. w szczególności zwrócono uwagę na postrzeganie kary krótkiej jako alternatywy kary dłużej trwającej, a nie alternatywy kar wolnościowych. wskazano na krytykę krótkoterminowej kary pozbawienia wolności na forum międzynarodowym. Dalsze uwagi charakteryzują ideę rozwarstwienia przestępczości i polaryzacji odpowiedzialności karnej, która została ugruntowana w nowych uregulowaniach k.k. z 1969 r., a który podwyższył dolną granicę kary krótkoterminowej z 1 tygodnia do 3 miesięcy. Ustalono, że w praktyce idea ograniczenia stosowania krótkoterminowej kary pozbawienia wolności została zrealizowana już w latach sześćdziesiątych, a po wejściu w życie k.k. z 1969 r. była pogłębiana. analizując lata siedemdziesiąte XX w., wskazano na krytykę kary pozbawienia wolności w światowej nauce prawa karnego i załamanie resocjalizacyjnego modelu wykonywania kary pozbawienia wolności. zwrócono uwagę na zmianę stanowiska nauki w kwestii krótkoterminowej kary pozbawienia wolności i uznanie, że takie kary są mniej szkodliwe niż kary dłuższe i mogą być przydatne dla celów tzw. terapii szokowej. Przedmiotem dalszych rozważań uczyniono prezentację stanowiska ustawodawcy i rozwiązań prawnych w świetle k.k. z 1997 r., wyznaczenie dolnej granicy kary pozbawienia wolności na okres 1 miesiąca i przyjęcie uregulowań promujących w szerokim zakresie kary i środki wolnościowe. równocześnie przedstawiono stanowisko współczesnej doktryny prawa karnego, która akceptując obniżenie dolnej granicy kary pozbawienia wolności, widzi niekiedy potrzebę powrotu do dolnej granicy kary pozbawienia wolności w wymiarze 1 tygodnia, jak stanowił k.k. z 1932 r. analizie poddano także praktykę stosowania krótkoterminowych kar pozbawienia wolności w okresie obowiązywania nowego kodeksu karnego, która pozwoliła stwierdzić, że nastąpił powrót do krótkoterminowej kary pozbawienia wolności przy istotnym zmniejszeniu zwłaszcza kar w wymiarze 1 roku do 2 lat. zwrócono też uwagę, że odnotowany renesans krótkoterminowej kary pozbawienia wolności i odrzucenie poglądu o całkowitej bezużyteczności takich kar uwidocznił się także w nowej instytucji w postaci tzw. kary mieszanej, która łączy w sobie krótkoterminową karę pozbawienia wolności oraz karę ograniczenia wolności, i stanowi formę reakcji karnej głównie
na tzw. średnią pod względem ciężaru gatunkowego przestępczość, umożliwiając ograniczenie zakresu stosowania kar pozbawienia wolności w wymiarze dłuższym. w artykule oceniono pozytywnie renesans krótkoterminowej kary pozbawienia wolności w ustawodawstwie i w praktyce wymiaru sprawiedliwości.
Bibliografia
Andrejew I., Reforma prawa karnego, „PiP” 1981, nr 7.
Bafia J., Działalność ustawodawcza Ministerstwa Sprawiedliwości w 25-leciu Polski Ludowej, w: XXV lat wymiaru sprawiedliwości PRL, Warszawa 1969.
Bafia J., System kar i zasady ich orzekania, Warszawa 1970.
Bafia J., Wzbogacenie środków zwalczania drobnej przestępczości, „PiP” 1968, nr 4–5.
Bojarski T., Niektóre problemy polityki karnej w Polsce, w: idem (red.), Problemy ewolucji prawa karnego, Lublin 1990.
Buchała K., Dyrektywy sądowego wymiaru kary, Warszawa 1964.
Buchała K., Polityka karna w latach 1970–1975 na tle ogólnych zasad wymiaru kary, „Zeszyty Naukowe JBPS” 1978, nr 9.
Buchała K., System kar, środków karnych i zabezpieczających w projekcie kodeksu karnego, „PiP” 1994, nr 5.
Cieślak M., O węzłowych pojęciach związanych z sensem kary, „Nowe Prawo” 1969, nr 2.
Grześkowiak A., Kara w poglądach Juliusza Makarewicza, w: idem (red.), Prawo karne w poglądach Juliusza Makarewicza, Lublin 2005.
Grześkowiak A., w: A . Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, 3. wydanie, Warszawa 2015.
Górny J., Rola międzynarodowych kongresów penitencjarnych w rozwoju teorii i praktyki wykonania kary, Warszawa 1980.
Gubiński A., Główne ogniwa reformy prawa karnego: ograniczenie punitywności i zadośćuczynienie pokrzywdzonemu, „PiP” 1981, nr 7.
Janiszewska-Talago E., Sądowy wymiar kary w piśmiennictwie prawniczym (lata 1944–1975), Warszawa 1978.
Jasiński J., Obraz polityki karnej lat osiemdziesiątych i początku lat dziewięćdziesiątych (1980–1991), „Archiwum Kryminologii” 1993, t. XIX.
Kaczmarek T., Omówienie i podsumowanie dyskusji o „Represyjności prawa karnego”, w: A .J. S zwarc, Represyjność polskiego prawa karnego, Poznań 2008.
Kodeks karny. Dyskusja, „Zeszyty Naukowe JBPS” 1978, nr 9.
Konarska-Wrzosek V., w: V. Konarska-Wrzosek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2016.
Krukowski A., Nowe tendencje w polityce kryminalnej, w: B . Hołyst (red.), Problemy współczesnej penitencjarystyki w świecie, tom II , Warszawa 1987.
Krajewski K., Główne tendencje polityki karnej ostatnich dwudziestu lat, w: J. Jakubowska-Hara, C. Nowak (red.), Problemy aktualnej polityki karnej w Polsce na tle przeludnienia zakładów karnych, Warszawa 2010.
Krajewski K., Przestępczość i polityka karna w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, „Czasopismo
Prawa Karnego i N auk Penalnych” 2003, nr 1.
Lernell L., Materiały do nauki prawa karnego. Nauka o przestępstwie i karze, Łódź–Warszawa 1955.
Lernell L., Wykład prawa karnego. Część ogólna, Warszawa 1961.
Majewski J., Kodeks karny. Komentarz do zmian 2015, Warszawa 2015.
Makarewicz J., Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1936.
Makarewicz J., Prawo karne. Wykład porównawczy z uwzględnieniem prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej
Polskiej, Lwów–Warszawa 1924.
Makowski W., Kodeks karny. Komentarz, wyd. III , Warszawa 1937.
Mały Rocznik Statystyczny 1937, 1938, 1939.
Marek A., Funkcje kary pozbawienia wolności na tle zmian polityki karnej, w: S . Lelental, G.B. S zczygieł, X lat obowiązywania kodeksu karnego wykonawczego, Białystok 2009.
Marek A., Główne tendencje polityki kryminalnej na forum ONZ a reforma polskiego prawa karnego,
„PiP” 1983, nr 1.
Marek A., Nowy kodeks karny – zasady odpowiedzialności, nowa polityka karna, „Monitor Prawniczy” 1997, nr 12.
Marek A., Reforma prawa karnego – uwagi i postulaty, „Nowe Prawo” 1981, nr 7–8.
Melezini M., Aktualne problemy polityki karnej, w: J. Majewski (red.) Nadzwyczajny wymiar kary, Toruń 2009.
Melezini M., Granice czasowe kary pozbawienia wolności (Stan obecny i propozycje zmian), w: L . Gardocki, K. Królikowski, A. Walczak-Żochowska (red.), Gaudium in litters est.
Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Genowefie Rejman z okazji osiemdziesiątych urodzin, Warszawa 2005.
Melezini M., Mixed Penalty: A New Penal Law Response Instrument in Polish Criminal Law, „Ius Novum” 2017, nr 2.
Melezini M., Sankcje alternatywne wobec kary pozbawienia wolności w polskim prawie karnym na tle standardów międzynarodowych, w: J. Kasprzak, W. Cieślak, J. Nowicka (red.), Meandry
prawa karnego i kryminalistyki. Księga jubileuszowa prof. zw. dr. hab. Stanisława Pikulskiego, Szczytno 2015.
Melezini M., Kazmiruk K., Kara krótkoterminowa pozbawienia wolności a problem przeludnienia więzień, w: Z . Ćwiąkalski, G. Artymiak, Współzależność prawa karnego materialnego i procesowego, Warszawa 2009.
Memoriał prawniczego środowiska naukowego złożony 30 X 1980 r. Ministrowi Sprawiedliwości prof. drowi Jerzemu Bafii w sprawie reformy prawa karnego i dotychczasowej polityki karnej, „Palestra” 1980, nr 11–12.
Pawela S., Krótkoterminowe pozbawienie wolności w systemie środków karnych, „Nowe Prawo” 1968, nr 9.
Pawela S., Tendencje polityki kryminalnej, „Nowe Prawo” 1973, nr 9.
Peiper L., Komentarz do kodeksu karnego, prawa o wykroczeniach, przepisów wprowadzających obie te ustawy, Kraków 1936.
Projekt zmian przepisów kodeksu karnego, Warszawa, sierpień 1981.
Rekomendacja Nr R(92)16 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich – Europejskie Reguły dotyczące sankcji i środków alternatywnych, w: Międzynarodowe standardy wykonywania kar, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2011, nr 72–73.
Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 45/100 przyjęta 14 grudnia 1990 r. Wzorcowe Reguły Minimum dotyczące środków alternatywnych wobec pozbawienia wolności (Reguły Tokijskie), „Archiwum Kryminologii” 1994, t. XX.
Sienkiewicz Z., Niektóre propozycje zmian w regulacji kar, środków karnych i środków probacyjnych, „PiP” 2012, nr 4.
Społeczny projekt nowelizacji ustawy z dn. 19 kwietnia 1969 r. – kodeks karny, Warszawa, sierpień 1981.
Staczyńska A., Zamiana rodzaju kary na łagodniejszą (art. 54k.k.) w praktyce sądów, „Zeszyty Naukowe JBPS” 1976, nr 5.
Szadowski M., Z rozważań nad krótkoterminową karą pozbawienia wolności, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1976, nr 4.
Stańdo-Kawecka B., Prawne podstawy resocjalizacji, Zakamycze 2000.
Stańdo-Kawecka B., Prawo karne nieletnich, od opieki do odpowiedzialności, Warszawa 2007.
Szumski J., Słowo wstępne, w: Kodeks karny oraz ustawa o ochronie obrotu gospodarczego, Lublin 1995.
Szymanowski T., Polityka karna i penitencjarna w Polsce w okresie przemian prawa karnego, Warszawa 2004.
Szymanowski T., Przestępczość i polityka karna w Polsce w świetle faktów i opinii społeczeństwa w okresie transformacji, Warszawa 2012.
Śliwiński S., Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 1946.
Śliwowski J., Kara pozbawienia wolności we współczesnym świecie. Rozważania penitencjarne i penologiczne, Warszawa 1981.
Śliwowski J., Przed reformą więziennictwa polskiego, „Nowe Prawo” 1957, nr 5.
Świda W., Prawo karne. Część ogólna, Wrocław 1967.
Świda W., Projekt kodeksu karnego z 1968 roku ze stanowiska polityki kryminalnej, „PiP” 1968, nr 4–5.
Uzasadnienie projektu kodeksu karnego, w: Projekt kodeksu karnego oraz Przepisów wprowadzających kodeks karny, Warszawa 1968.
Uzasadnienie rządowego projektu kodeksu karnego, w: Nowe kodeksy karne – z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa 1998.
Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk nr 2393.
Walczak S., Prawo penitencjarne, zarys systemu, Warszawa 1972.
Walczak S., Projekt kodeksu karnego w Sejmie PRL, „Nowe Prawo” 1968, nr 4.
Walczak S., Współczesne tendencje w dziedzinie pracy penitencjarnej i zwalczania przestępczości.
Refleksje w związku z II Kongresem ONZ w sprawie zapobiegania przestępczości i postępowania z przestępcami, „PiP” 1961, nr 4–5.
Waszczyński J., System kar w projekcie kodeksu karnego z 1968 r., „Palestra” 1968, nr 12.
Wąsik J., Kara krótkoterminowego pozbawienia wolności w Polsce, Wrocław 1981.
Wolter W., Zarys systemu prawa karnego. Część ogólna. Tom II, Kraków 1934.
Wróbel W., Kara pozbawienia wolności w Kodeksie karnym z 1997 r.: idea i rzeczywistość, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2007, nr 1.
Wróbel W. (red.), Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz, Kraków 2015.
Zielińska E., Kara pozbawienia wolności i środki alternatywne, „Studia Iuridica” 1979, nr VIII .
Zielińska E., Kary nie związane z pozbawieniem wolności w ustawodawstwie i praktyce sądowej państw socjalistycznych, Warszawa 1976.
Zoll A., Założenia politycznokryminalne kodeksu karnego w świetle wyzwań współczesności, „PiP” 1998, nr 9–10.
Zoll. A., Założenia polityki karnej w projekcie kodeksu karnego, „PiP” 1994, nr 5.