Zakaz ekscesywnego formalizmu a praktyka sądowa – uwagi na tle orzeczeń polskich sądów w sprawach cywilnych w świetle art. 6 EKPC

Abstrakt

Z gwarancji prawa do rzetelnego procesu (art. 6 EKPC) na tle orzecznictwa strasburskiego wynika konieczność dopełnienia przez sąd wszelkich obowiązków informacyjnych, które mają gwarancyjne znaczenie w aspekcie prawa do sądu, oraz zakaz ekscesywnego formalizmu. Trybunał strasburski w wyrokach ETPCz z 11 października 2018 r. w sprawie Parol przeciwko Polsce, z 28 marca 2019 r. w sprawie Adamkowski przeciwko Polsce na tle zbieżnego stanu faktycznego stwierdził, że odrzucenie przez sądy cywilne apelacji skarżących, osób pozbawionych wolności, stanowiło przejaw niedopuszczalnego na gruncie art. 6 EKPC nadmiernego formalizmu. Na takim rozstrzygnięciu zaważył fakt, że skarżący nie zostali należycie pouczeni przez sąd o wymogach formalnych związanych z wnoszeniem apelacji. Wyroki te stanowią wyraźny sygnał dla sądów, że stosując prawo procesowe, trzeba dokonywać jego materialnoprzyjaznej, prokonwencyjnej wykładni, aby nie naruszyć gwarancji fair trial. Być może orzeczenia te staną się ważnym przyczynkiem do szerszej dyskusji na temat wykładni prawa procesowego oraz efektywnej ochrony sądowej. Problem leży bowiem nie tylko w samym prawie, lecz także w braku dostatecznych gwarancji jego prokonwencyjnej wykładni przez sądy. Mimo unowocześnienia budynków sądowych i przystosowania ich dla potrzeb interesantów, w sądach nierzadko dominuje skrupulatne przywiązanie do mechanicznego i rutynowego stosowania przepisów proceduralnych.