Słowa kluczowe
Jak cytować
Abstrakt
W artykule przedstawiono model sędziowskiego kierownictwa postępowaniem dowodowym we włoskim procesie cywilnym po reformie wprowadzonej na podstawie ustawy nr 206 z 26 listopada 2021 r., wdrożonej m.in. z dniem 28 lutego 2023 r. i z dniem 30 czerwca 2023 r. dekretem ustawodawczym nr 149 z 10 października 2022 r. (reforma nosi imię jej autorki, byłej minister sprawiedliwości Marty Cartabii – riforma Cartabia). Model ten po reformie został znacznie sformalizowany i uszczegółowiony, nie pozostawiając sędziemu dużego luzu decyzyjnego w zakresie organizacji postępowania. Najistotniejszym etapem postępowania, z perspektywy zasady koncentracji materiału procesowego oraz sędziowskiego kierownictwa postępowaniem dowodowym, jest faza wstępna: od momentu skierowania przez powoda do pozwanego wezwania do sądu (in ius vocatio), będącego w istocie pozwem do rozprawy przeznaczonej na pierwsze stawiennictwo stron i rozpoznanie sprawy. W tym stadium postępowania strony zobowiązane są do klarownego i konkretnego przedstawienia w pismach procesowych w ustawowych terminach faktów, elementów prawnych żądania, środków dowodowych, wszystkich argumentów obrony. Kolejnym etapem gromadzenia materiału procesowego istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy jest rozprawa, wyznaczona na pierwsze stawiennictwo stron i rozpoznanie sprawy (można ją określić jako rozprawę wstępną). Na tej rozprawie sędzia swobodnie przesłuchuje strony, wyjaśniając, na podstawie przedstawionych faktów, kwestie niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy. Po przesłuchaniu stron, sąd może podjąć decyzję o przeprowadzeniu postępowania pojednawczego. Jeśli decyzja taka nie zostanie podjęta, sędzia rozstrzyga o wnioskach dowodowych stron i, biorąc pod uwagę charakter, pilność i złożoność sprawy, wydaje postanowienie obejmujące kalendarz kolejnych rozpraw, wskazując czynności, jakie będą podejmowane na każdej z nich. Rozprawa – w celu przeprowadzenia dopuszczonych dowodów – powinna zostać wyznaczona w ciągu 90 dni. Sąd może również zarządzić przeprowadzenie dowodów z urzędu. Następnie sędzia prowadzący postępowanie, zgodnie z opracowanym przez siebie harmonogramem, przeprowadza dowody. Ostatnia faza postępowania zwykłego ma miejsce, gdy sędzia uzna, że sprawa jest gotowa do rozstrzygnięcia, ponieważ została ona odpowiednio i definitywnie przygotowana i zebrano niezbędne dowody, bądź też nie ma potrzeby ich zbierania. Jednym z narzędzi zarządzania postępowaniem dowodowym może być instytucja nadużycia prawa procesowego. We włoskiej procedurze cywilnej nie unormowano wprost tej instytucji. Pojęcie nadużycia prawa procesowego zdefiniowane zostało w orzecznictwie oraz doktrynie. W przepisach proceduralnych przewidziano natomiast obowiązek postępowania przed sądem zgodnie z zasadami uczciwości i lojalności. Przewidziano również różne sankcje za zachowanie sprzeczne z tym obowiązkiem, takie jak np. obowiązek zapłaty odszkodowania, zasądzenie kosztów procesu czy nałożenie grzywny.
Bibliografia
Anche V., Finocghiaro G., Il principio di sinteticità nel processo civile, „Rivista di diritto processuale” 2013.
Astone A., Il divieto di abuso del diritto. Diritto scritto e diritto vivente, Mediolan 2017.
Benatti F., Inadempimento del contratto e danni punitivi, „Rassegna di diritto civile” 2013.
Bigiavi W., L’exceptio doli nel diritto cambiario, „Il Foro Italiano” 1938.
Cicero C., Il perimetro dei „risarcimenti punitivi”, w: C. Cicero (red.), I danni punitivi, Tavola rotonda – Cagliari 9 maggio 2018, Neapol 2019.
Comoglio L.P., Abuso del processo e garanzie costituzionali, „Rivista di diritto processuale” 2008.
Consolo C., Note necessariamente divaganti quanto all’«abuso sanzionabile del processo» e all’«abuso del diritto come argomento», „Rivista di diritto processuale” 2012.
Dalfino D., Civil Justice in Italy, „Nagoya University Comparative Study of Civil Justice” 2009, vol. 8, part II. Civil Procedure, chapter VI Characteristics of Procedure. Guidelines of proceedings Ordinary proceedings in first instance.
Di Nella L., L’abuso delle situazioni giuridiche negli ordinamenti europeo italiano e tedesco: profili civilistici e tributari, w: Studi in onore di Antonino Cataudella, red. E. del Prato, t. I, Neapol 2013.
Dondi A., Abuso del processo (diritto processuale civile), Enciclopedia del Diritto, wyd. III, Mediolan 2010.
Donna C.D., La fase introduttiva, la prima udienza e i provvedimenti del giudice istruttore (art. 16, 163-bis, 164, 165, 166, 167, 168-bis, 171, 171-bis, 171-ter, 182, 183, 184, 185, 187 c.p.c.) pubblicato nel libro Giorgio e a Martina, Le riforme del processo civile D.Lgs. 10 ottobre 2022, n. 149,
in attuazione della L. 26 novembre 2021, n. 206, Turyn 2023.
Dolmetta A.A., Exceptio doli generalis, Enciclopedia giuridica Treccani, wyd. XIII, 1997.
Ferrari M., Comparsa di costituzione e riposta: la guida completa. I requisiti, le difese proponibili e le eccezioni sollevabili, https://www.altalex.com/guide/Comparsa-di-costituzione-e-risposta.
Ferroni L., Spunti per lo studio del divieto d’abuso delle situazioni soggettive patrimoniali, w: P. Perlingieri (red.), Temi e problemi della civilistica contemporanea. Venticinque anni della „Rassegna di diritto civile”, Neapol 2005.
Fornaciari M., Note critiche in tema di abuso del diritto e del processo, „Rivista Trimestrale di diritto publico” 2016.
Gentili A., L’abuso del diritto come argomento, „Rivista di diritto civile” 2012.
Giorgini E., Recesso ad nutum secondo ragionevolezza, „Rassegna di diritto civile” 2010, No. 2.
Giorgio E.A., Martina A., Le riforme del processo civile D.Lgs. 10 ottobre 2022, n. 149, in attuazione della L. 26 novembre 2021, n. 206, Turyn 2023.
Ghirga M.F., Recenti sviluppi giurisprudenziali e normativi in tema di abuso del processo, „Rivista di diritto processuale” 2015.
Grondona M., La responsabilità civile tra libertà individuale e responsabilità sociale. Contributo al dibattito sui «risarcimenti punitivi», Neapol 2017.
Iannicelli L., Angelone M., w: Il Processo Civile Dopo La Riforma Cartabia, red. A. Didione, F. De Santis, 2023.
Irti N., Dal diritto civile al diritto agrario (Momenti di storia giuridica francese), Mediolan 1962.
Lasso A., Riparazione e punizione nella responsabilità civile, Neapol 2018.
Levi G., L’abuso del diritto, Mediolan 1993.
Lipari N., L’abuso del diritto e la creatività della giurisprudenza, „Questione Giustizia”, Rzym 2016.
Liuzzi G.T., Le nuove ordinanze definitorie (art. 183-ter e 183-quater c.p.c.), w: La riforma del processo civile L.26 novembre 2021 n. 206, E D.LEC. 10 ottobre 2022 n. 149 E 151, red. D. Dalfino, 2023.
Luiso F.P., Il Nuovo Processo Civile, Commentario breve agli articoli riformati del codice di procedura civile, 2023.
Malomo A., Responsabilità civile e funzione punitiva, Neapol 2017.
Mandrioli C., Carrata A., Diritto processuale civile, Turyn 2022.
Mastrogiovanni G., w: Il Processo Civile Dopo La Riforma Cartabia, red. A. Didione, F. De Santis, 2023.
Messina M., L’abuso del diritto, Neapol 2004.
Messinetti D., Abuso del diritto, w: Enciclopedia del Diritto, wyd. II, Mediolan 1998.
Montanari M., Note minime in tema di abuso del processo, „Corriere giuridico” 2011.
Nuzzo M., Utilità sociale e autonomia privata, Mediolan 1975.
Orlandi M., Contro l’abuso del diritto (in margine a Cass., 18 settembre 2009, n. 20106), „Rivista di diritto civile” 2010.
Panzarola A., La visione utilitaristica del processo civile e le ragioni del garantismo, „Rivista Trimestrale di diritto pubblico” 2020.
Parlato I., Responsabilitaà aggravata, AltalexPedia, https://www.altalex.com/documents/altalexpedia/2019/03/07/responsabilita-aggravata.
Pellecchia E., Scelte contrattuali e informazioni personali, Turyn 2005.
Perlingieri G., Di Nella L., A proposito della traduzione italiana De l’abus des droits di Louis Josserand, w: L. Josserand, L’abuso dei diritti (1905), trad. it. di L. Tullio, Neapol 2018.
Perlingieri P., Femia P., Nozioni introduttive e principi fondamentali del diritto civile, Napoli 2004.
Perlingieri P., Profili del diritto civile, Napoli 1994.
Ponzanelli G., I punitive damages, il caso Texaco e il diritto italiano, „Rivista di diritto civile” 1987.
Quarta F., Risarcimento e sanzione nell’illecito civile, Neapol 2013.
Ranieri F., Eccezione di dolo generale, „Digesto Discipline Privatistiche – Sezione Civile”, wyd. VII, Turyn 1991.
Reali G., La cognizione in primo grado, w: La riforma del processo civile L.26 novembre 2021 n. 206, E D.LEC. 10 ottobre 2022 n. 149 E 151, red. D. Dalfino, 2023.
Rescigno P., L’abuso del diritto, Bolonia 1998.
Restivo C., Contributo ad una teoria dell’abuso del diritto, Mediolan 2007.
Rinaldi M., Lite temeraria: si alla sanzione pacuniaria per scoraggiare L’abuso del processo; Trib. Lamezia Terme, sez. civile 11 czerwca 2012, https://www.altalex.com/documents/news/2012/12/11/lite-temeraria-si-alla-sanzione-pecuniaria-per-scoraggiare-I-abuso-delprocesso.
Robles M., Abuso del diritto e dinamiche sanzionatorie nella prospettiva costituzionale, „Rassegna di diritto civile” 2009.
Romano S.., Abuso del diritto, w: Enciclopedia del diritto, I, Mediolan 1958.
Sacco R., L’esercizio e l’abuso del diritto, w: G. Alpa, M. Graziadei, A. Guarneri, U. Mattei, P.G. Monateri, R. Sacco, La parte generale del diritto civile, 2, Il diritto soggettivo, Turyn 2001.
Scarselle G., I punti salienti dell’attuazione della riforma del processo civile di cui al decreto legislativo 10 ottobre 2022, n. 149, www.giustiziainsieme.it.
Taruffo M., Abuso del processo, 2015.
Troisi B., La prescrizione come procedimento, Neapol 1980.
Tropea G., L’abuso del processo amministrativo. Studio critico, Neapol 2015.
Tullio L., Eccezione di abuso, Neapol 2005.
Verde G., L’abuso del diritto e l’abuso del processo (dopo la lettura del recente libro di Tropea), „Rivista di diritto processuale” 2015.
Vettori G., L’abuso del diritto, „Obbligazioni e contratti” 2010.
Villella A., Per un diritto comune delle situazioni patrimoniali, Napoli 2000.
Zaccaria G., L’abuso del diritto nella prospettiva della filosofia del diritto, „Rivista di diritto civile” 2016.
Zeno-Zencovich V., Pena privata e punitive damages nei recenti orientamenti dottrinali americani, w: Le pene private, red. F.D. Busnelli, G. Scalfi, Mediolan 1985.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.