Sędziowskie kierownictwo postępowaniem dowodowym przed sądem pierwszej instancji: system polski – system belgijski

Abstrakt

Artykuł stanowi porównanie wybranych aspektów sędziowskiego kierownictwa postępowaniem dowodowym przed sądem pierwszej instancji w polskim i belgijskim systemie prawa procesowego. Opracowanie porusza problematykę zapewnienia przez sędziego sprawnego kierowania postępowaniem dowodowym, które należy do jednej z naczelnych zasad postępowania cywilnego w obu omawianych systemach. Wiodąca rola sądu w prowadzeniu postępowania dowodowego przejawia się w nadzorowaniu prawidłowości zgłaszanych przez strony dowodów, weryfikacji ich pod kątem dopuszczalności i przydatności, w interpretacji i ocenie przedstawionych dowodów, a wreszcie – w możliwości podejmowania w tym zakresie działań z urzędu. Zarówno w polskiej, jak i belgijskiej procedurze cywilnej obowiązek prezentowania materiału dowodowego spoczywa na stronach, jednak to sąd, będąc zarządcą postępowania dowodowego, czuwa jednocześnie nad przestrzeganiem w procesie cywilnym zasad dyspozycyjności, kontradyktoryjności oraz koncentracji materiału dowodowego. Przewidziana w obu systemach prawnych możliwość dopuszczania dowodów z urzędu, w systemie belgijskim doznaje pewnych, wyrażonych wprost w przepisach, ograniczeń. W systemie polskim natomiast bardziej sformalizowany charakter nadano aktywności stron w przedstawianiu dowodów. Zasadnicze różnice występują także w zakresie nadużycia prawa procesowego. Choć instytucja ta w obu krajach doczekała się definicji ustawowej, obwarowana jest sankcją grzywny oraz nakłada na sąd zbliżone obowiązki względem stron postępowania, to w Polsce – w przeciwieństwie do systemu belgijskiego – nie przewidziano możliwości dochodzenia w tym samym postępowaniu odszkodowania z tytułu nadużycia prawa procesowego przez przeciwnika.