Słowa kluczowe
podwójna wiktymizacja
przesłuchanie pokrzywdzonego
oskarżony i jego obrońca
nowe okoliczności warunkujące ponowne przesłuchanie pokrzywdzonego
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie problemów związanych ze stosowaniem instytucji przesłuchania
dorosłego pokrzywdzonego w sprawach o przestępstwa godzące w jego wolność seksualną,
która to czynność dowodowa uregulowana jest w art. 185c k.p.k. Przepis ten godzić ma dwie
przeciwstawne racje – ochronę pokrzywdzonego i uniknięcie podwójnej wiktymizacji oraz
zapewnienie oskarżonemu gwarancji jego interesów, w tym zwłaszcza prawa udziału obrońcy
w przesłuchaniu. Znakomitym przyczynkiem do czynienia rozważań nad sensem komentowanej
regulacji jest wyrok Sądu Najwyższego z 29.06.2022 r., w sprawie III KK 202/21,
który zapadł po rozpoznaniu kasacji obrońcy oskarżonego. W sprawie Sąd Najwyższy, ważąc
zarzuty kasacyjne, uznał, że nieuwzględnienie przez sąd odwoławczy wniosku o ponowne
przesłuchanie pokrzywdzonej, w sytuacji gdy jej przesłuchanie w toku postępowania przygotowawczego
odbyło się nie tylko pod nieobecność oskarżonego, ale także pod nieobecność
jego obrońcy, stanowi istotne naruszenie prawa oskarżonego do obrony. Dzieje się tak dlatego,
ponieważ oskarżony nie ma jakiejkolwiek możliwości, aby złożone w tym trybie zeznania
poddać weryfikacji z punktu widzenia ich wiarygodności. Orzeczenie Sądu Najwyższego
uznać należy za trafne, tym bardziej że doszło w nim do rozszerzenia prawa do korzystania
z pomocy obrońcy również względem osoby, co do której nie wydano jeszcze postanowienia
o przedstawieniu zarzutów, ale istnieją natomiast wobec niej uzasadnione przesłanki, że na
skutek przesłuchania stanie się ona podejrzanym.
Bibliografia
Baj A., Przesłuchanie pełnoletniego pokrzywdzonego w trybie art. 185c k.p.k., „Państwo i Prawo” 2016, nr 1.
Bieńkowska E., Deklaracja ONZ o podstawowych zasadach sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i nadużyć władzy, „Państwo i Prawo” 1987, nr 6.
Bieńkowska E., Ofiary przestępstw w postępowaniu karnym – nowe standardy Unii Europejskiej, „Państwo i Prawo” 2014, nr 4.
Bieńkowska E., Pokrzywdzony w świetle najnowszych nowelizacji przepisów prawa karnego, „Prokuratura i Prawo” 2014, nr 3.
Bieńkowska E., Standardy ochrony praw pokrzywdzonego w świetle dokumentów europejskich i ustaw zasadniczych, w: C. Kulesza (red.), Strony i inni uczestnicy postępowania karnego, System prawa karnego procesowego, t. VI, Warszawa 2016.
Cieślak M., Problem gwarancji karno-procesowych na tle nowej kodyfikacji, w: idem, Dzieła wybrane, tom IV. Prawo karne procesowe. Artykuły, studia i inne prace, S. Waltoś (red.), Kraków 2011.
Falandysz L., Pokrzywdzony w prawie karnym i wiktymologii, Warszawa 1980.
Gruszecka D., w: J. Skorupka (red.), Kodeks postępowania karnego, Komentarz, Warszawa 2015.
Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego, tom I, art. 1–467, Warszawa 2014.
Hofmański P., Szumiło-Kulczycka D., Prawo do obrony a ochrona pokrzywdzonego przestępstwem – uwagi na tle art. 185a k.p.k. i standardów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, w: P. Hofmański, S. Waltoś (red.), W kręgu prawa nieletnich, Księga pamiątkowa ku czci Profesor Marianny Korcyl-Wolskiej, Warszawa 2009.
Kmiecik R., Ofiara przestępstwa jako źródło dowodu i strona w publicznoskargowym postępowaniu karnym (przyczynek do określenia przedmiotu badań tzw. wiktymologii karnoprocesowej), „Przegląd Policyjny” 1992, nr 1.
Koper R., Badanie świadka w aspekcie jego ochrony w procesie karnym, Warszawa 2015.
Koper R., Przesłuchanie pokrzywdzonego w trybie art. 185 k.p.k., „Przegląd Sądowy” 2019, nr 5.
Koper R., Przesłuchanie świadka, w: J. Skorupka (red.), Dowody, System prawa karnego procesowego, tom VIII, cz. 4, Warszawa 2019.
Kulesza C., w: K. Dudka (red.), Kodeks postępowania karnego, Komentarz, Warszawa 2020.
Kulesza C., Legalizm i oportunizm ścigania a prawa pokrzywdzonego w świetle nowelizacji polskiego ustawodawstwa karnego z 2013 roku, w: T. Grzegorczyk, J. Izydorczyk, R. Olszewski, D. Świecki, M. Zbrojewska (red.), Polski proces karny i materialne prawo karne w świetle nowelizacji z 2013 roku. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Tylmanowi z okazji Jego 90. urodzin, Warszawa 2014.
Kurowski M., w: D. Świecki (red.), Kodeks postępowania karnego, Komentarz, tom I, Warszawa 2013.
Sowała M., Ewolucja procesowej ochrony pokrzywdzonego przestępstwami seksualnymi w toku przesłuchania – analiza art. 185c Kodeksu postępowania karnego, „Prawo w Działaniu. Sprawy Karne” 2022, nr 49.
Nowicki M.A., Europejski Trybunał Praw Człowieka, Wybór orzeczeń 2011, LEX 2012.
Wąsek-Wiaderek W., w: „Przegląd Orzecznictwa Europejskiego w Sprawach Karnych” 2013, nr 1.
Wąsek-Wiaderek M., Prawo oskarżonego do zadawania pytań świadkom oskarżenia jako element rzetelnego procesu – analiza orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Studia i Analizy Sądu Najwyższego”, t. III , K. Ślebzak, W. Wróbel (red.), Warszawa 2009.
Wąsek-Wiaderek M., Proces karny a międzynarodowe standardy w dziedzinie praw człowieka, w: P. Hofmański (red.), Zagadnienia ogólne, System prawa karnego procesowego, tom I, cz. 2, Warszawa 2013.
Wąsek-Wiaderek M., Zasada równości stron w polskim procesie karnym w perspektywie prawnoporównawczej, Kraków 2003.
Wiliński P., Zasada prawa do obrony w polskim procesie karnym, Kraków 2006.