Keywords
How to Cite
Abstract
The aim of this article is to determine the status of citizens’ rights to a “clean environment” and their obligations towards the environment in the conditions of sustainable development in the light of international and national regulations. Therefore, the article analyzes three related aspects, i.e. human rights to a “clean environment”, obligations of citizens and public authorities towards the environment, and environmental protection in accordance with the principle of sustainable development. Human rights to a “clean environment” are constitutionally guaranteed and are derived from the Universal Declaration of Human Rights and the Rio de Janeiro Declaration “Environment and Development”. These rights are implemented by public authorities by ensuring ecological safety, use and protection of environmental resources in accordance with the principle of sustainable development. In addition, every citizen has obligations towards the environment, because he should take care of environmental resources and use them in accordance with the principles of environmental protection law. Based on the analysis of the doctrine and legal regulations in this area, a clear relationship was observed between the need to guarantee basic constitutional human rights to a “clean environment” by public authorities and the obligation of these entities towards the environment by protecting environmental resources in accordance with the principle of sustainable development. This should be done in such a way as to balance human rights to a “clean environment” with environmental rights to the continuity and sustainability of resources (natural balance) while guaranteeing economic development. An example of the implementation of these assumptions is the 2030 Agenda currently implemented in Poland and other EU countries.
References
Babula M., Konstytucyjne gwarancje w zakresie czystego środowiska a pozycja jednostki, „Dyskurs Prawniczy i Administracyjny” 2019, nr 1.
Bukowski Z., Koncepcja zrównoważonego rozwoju a prawa człowieka, w: Prawa człowieka a ochrona środowiska – wspólne wartości i wyzwania, red. B. Gronowska, B. Rakoczy, J. Kapelańska-Pręgowska, K. Karpus, P. Sadowski, Toruń 2018.
Bukowski Z., Prawo międzynarodowe a ochrona środowiska, Toruń 2005.
Bukowski Z., Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Toruń 2012.
Cichoń Z., Europejska Konwencja Praw Człowieka nadal najskuteczniejszym na świecie instrumentem ochrony prawa człowieka (w 55. rocznicę podpisania Konwencji), „Palestra” 2005, nr 11–12.
Ciechanowicz J., Międzynarodowe prawo ochrony środowiska, Warszawa 1999.
Ciechanowicz J., Mering L., Ochrona środowiska w Konstytucji RP, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku a członkostwo w Unii Europejskiej, red. C. Mik, Toruń 1999.
Ciechanowicz-McLean J., Międzynarodowe prawo ochrony środowiska, Warszawa 2001.
Ciechanowicz-McLean J., Prawo i polityka ochrony środowiska, Warszawa 2009.
Ciechanowicz-McLean J., Dembicki P., Prawa człowieka do życia i do środowiska, w: Prawa człowieka a ochrona środowiska – wspólne wartości i wyzwania, red. B. Gronowska, B. Rakoczy, J. Kapelańska-Pręgowska, K. Karpus, P. Sadowski, Toruń 2018.
Ciechanowicz-McLean J., Nyka M., Human Rights and the Environment, „Przegląd Prawa Ochrony Środowiska” 2012, nr 3.
Dąbrowski M., Ochrona środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne, w: Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, red. M. Chmaj, Warszawa 2016.
Drzewicki K., Trzecia generacja praw człowieka, „Sprawy Międzynarodowe” 1983, nr 10.
Garlicki L., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 3, Warszawa 2003.
Gruszecki K., Prawo ochrony środowiska. Komentarz, LEX WKP 2022.
International Dimensions of Human Rights, t. 1–2, red. K. Vasak, Paris 1982.
Jaskólska J., Treść Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, „Człowiek w Kulturze” 1998, nr 11.
Jurczyk T., Geneza rozwoju praw człowieka, „Homines Hominibus” 2009, nr 1(5).
Karski L., Prawa człowieka i środowisko, „Studia Ecologiae et Bioethicae” 2006, nr 4.
Kenig-Witkowska M.M., Prawo do środowiska w prawie międzynarodowym, „Państwo i Prawo” 2000, nr 8.
Kenig-Witkowska M., Międzynarodowe prawo środowiska. Wybrane zagadnienia systemowe, LEX 2011.
Kędzia Z., 70 lat powszechnej Deklaracji Praw Człowieka – pomnik czy żywy dokument?, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2018, r. LXXX, z. 4.
Kielin-Maziarz J., Zasada zrównoważonego rozwoju – uwagi na tle jej miejsca w Konstytucji RP, „Krytyka Prawa” 2020, t. 12.
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Tom I, Komentarz do artykułów 1–18, red. L. Garlicki, Warszawa 2010.
Kozaczyński W., Zrównoważony rozwój a bezpieczeństwo człowieka, „Bezpieczeństwo Teoria i Praktyka” 2012, nr 4 (9).
Krajewski P., w: Leksykon bezpieczeństwa. Wybrane pojęcia, red. P. Chodak, Józefów 2015.
Kuźniar D., Prawo do zdrowego środowiska jako konstytucyjnie gwarantowane prawo podmiotowe, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2021, nr 3 (61).
Latoszek E., Koncepcja zrównoważonego rozwoju w teorii i praktyce ONZ, w: Zrównoważony rozwój a globalne dobra publiczne w teorii i praktyce organizacji międzynarodowych, red. E. Latoszek, M. Proczek, M. Krukowska, Warszawa 2016.
Liżewski B., Myślińska M., Mechanizm ochrony praw człowieka w systemie Rady Europy i w systemie interamerykańskim (teoretyczna analiza prawnoporównawcza), „Studia Iuridica Lublinensia” 2014, nr 21.
Mazur-Bubak M., Prawo do rozwoju a prawo do życia W środowisku wolnym od zanieczyszczeń – analiza problemu i kilka propozycji redukcji konfliktu, „Polityka i Społeczeństwo” 2019, nr 3 (17).
Olejarczyk E., Zasada zrównoważonego rozwoju w systemie prawa polskiego – wybrane zagadnienia, „Przegląd Prawa Ochrony Środowiska 2015”, nr 2.
Pazura A., Uniejewski J., Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności jako fundamentalny akt prawa europejskiego – czy twierdzenie to nadal zachowuje aktualność?, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2016, nr 2 (30).
Prawo człowieka do środowiska naturalnego, red. J. Sommer, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1987.
Rakoczy B., Ograniczenie praw i wolności jednostki ze względu na ochronę środowiska w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Toruń 2006.
Riedel E., Trzecia generacja praw człowieka jako strategia urzeczywistniania praw politycznych i społecznych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1990, r. LII, z. 3–4.
Roliński M., Z problematyki zasad ochrony środowiska, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014, nr 21.
Rosicki R., Międzynarodowe i europejskie koncepcje zrównoważonego rozwoju, „Przegląd Naukowo-Metodyczny” 2010, nr 4.
Symonides J., Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (po 60 latach od jej przyjęcia), „Państwo i Prawo” 2008, nr 12.
Szwed K., Konstytucyjny obowiązek prowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022, nr 3 (67).
Szymańska U., Zębek E., Ochrona środowiska naturalnego jako interdyscyplinarna dziedzina wiedzy, Olsztyn 2014.
The Universal Declaration of Human Rights, a History of its Creation and Implementation 1948–1998, red. G. Johnson, J. Symonides, UNESCO 1998.
Trzcińska D., Kierzkowska J., Bezpieczeństwo ekologiczne w realizacji zadań publicznych, Warszawa 2020.
Wierzbowski B., Rakoczy B., Podstawy praw a ochrony środowiska, Warszawa 2004.
Zabłocki G., Rozwój zrównoważony idee, efekty, kontrowersje, Toruń 2002.
Zębek E., Bezpieczeństwo ekologiczne jako podstawowa potrzeba społeczeństwa wobec współczesnych zagrożeń środowiska, w: Potrzeby jako współczesny determinant treści praw człowieka, red. E. Ura, B. Sitek, T. Graca, Józefów 2017.
Zębek E., Bezpieczeństwo ekologiczne w zakresie zapewnienia obywatelom odpowiedniej jakości zasobów wody pitnej, w: Bezpieczeństwo personalne a bezpieczeństwo strukturalne państwa. Wolność i bezpieczeństwo obywatela, red. T. Grabińska, H. Spustek, Wrocław 2013.
Zębek E., Gospodarka odpadami w ujęciu prawnym i środowiskowym, Olsztyn 2018.
Zębek E., Relacje człowiek–środowisko w aspekcie ekologicznym i prawnym, w: Człowiek a środowisko, red. R. Górecki, Olsztyn 2020.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.