Słowa kluczowe
Jak cytować
Abstrakt
The aim of this article is to determine the status of citizen’s rights to ‘a clean environment’ and their obligations towards the environment under sustainable development conditions, considering international and domestic regulations. It analyses three interlinked aspects: human rights to a clean environment, obligations of citizens and public authorities towards the environment, and environmental protection in accordance with the principle of sustainable development. Human rights to ‘a clean environment’ are enshrined in the Constitution, drawing on the Universal Declaration of Human Rights and the Rio de Janeiro ‘Environment and Development’ Declaration. These rights are implemented by public authorities through ensuring ecological safety and the use
and protection of environmental resources, adhering to the sustainable development principle. In addition every citizen has obligations towards the environment, because he should take care of environmental resources and use them in accordance with the principles of environmental protection law. The analysis of legal doctrine and legislation highlights a clear relationship between
the necessity for public authorities to ensure constitutional rights to a ‘clean environment’ and their obligations towards the environment through the protection of environmental resources in line with the sustainable development principle. This entails balancing the human right to a ‘clean environment’ against the environmental right to the continuity and sustainability of resources
(natural balance), while also ensuring economic growth. An example of these principles in action is Agenda 2030, currently being implemented in Poland and other EU Member States.
Bibliografia
Babula, M., ‘Konstytucyjne gwarancje w zakresie czystego środowiska a pozycja jednostki’, Dyskurs Prawniczy i Administracyjny, 2019, No. 1.
Bukowski, Z., ‘Koncepcja zrównoważonego rozwoju a prawa człowieka’, in: Gronowska, B., Rakoczy, B., Kapelańska-Pręgowska, J., Karpus, K., Sadowski, P. (eds), Prawa człowieka a ochrona środowiska – wspólne wartości i wyzwania, Toruń, 2018.
Bukowski, Z., Prawo międzynarodowe a ochrona środowiska, Toruń, 2005.
Bukowski, Z., Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Toruń, 2012.
Cichoń, Z., ‘Europejska Konwencja Praw Człowieka nadal najskuteczniejszym na świecie instrumentem ochrony prawa człowieka (w 55. rocznicę podpisania Konwencji)’, Palestra, 2005, No. 11–12.
Ciechanowicz, J., Międzynarodowe prawo ochrony środowiska, Warszawa, 1999.
Ciechanowicz-McLean, J., Międzynarodowe prawo ochrony środowiska, Warszawa, 2001.
Ciechanowicz-McLean, J., Prawo i polityka ochrony środowiska, Warszawa, 2009.
Ciechanowicz-McLean, J., Dembicki, P., ‘Prawa człowieka do życia i do środowiska’, in: Gronowska, B., Rakoczy, B., Kapelańska-Pręgowska, J., Karpus, K., Sadowski, P. (eds), Prawa człowieka a ochrona środowiska – wspólne wartości i wyzwania, Toruń, 2018.
Ciechanowicz-Mclean, J., Nyka, M., ‘Human rights and the environment’, Przegląd Prawa Ochrony Środowiska, 2012, No. 3.
Ciechanowicz, J., Mering, L., ‘Ochrona środowiska w Konstytucji RP’, in: Mik, C. (ed.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku a członkostwo w Unii Europejskiej, Toruń, 1999.
Dąbrowski, M., ‘Ochrona środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne’, in: Chmaj, M. (ed.), Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, 2016.
Drzewicki, K., ‘Trzecia generacja praw człowieka’, Sprawy Międzynarodowe, 1983, No. 10.
Garlicki, L., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Vol. 3, Warszawa, 2003.
Garlicki, L. (ed.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom I. Komentarz do artykułów 1–18, Warszawa, 2010.
Gruszecki, K., Prawo ochrony środowiska. Komentarz, 6th ed., LEX WKP, 2022.
Jaskólska, J., ‘Treść Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka’, Człowiek w Kulturze, 1998, No. 11.
Johnson, G., Symonides, J. (eds), The Universal Declaration of Human Rights: a History of its Creation and Implementation, 1948–1998, UNESCO, 1998.
Jurczyk, T., ‘Geneza rozwoju praw człowieka’, Homines Hominibus, 2009, No. 1(5).
Karski, L., ‘Prawa człowieka i środowisko’, Studia Ecologiae et Bioethicae, 2006, No. 4.
Kenig-Witkowska, M., Międzynarodowe prawo środowiska. Wybrane zagadnienia systemowe, LEX 2011.
Kenig-Witkowska, M.M., ‘Prawo do środowiska w prawie międzynarodowym’, Państwo i Prawo, 2000, No. 8.
Kędzia, Z., ‘70 lat powszechnej Deklaracji Praw Człowieka – pomnik czy żywy dokument?’, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2018, Vol. LXXX, Issue 4.
Kielin-Maziarz, J., ‘Zasada zrównoważonego rozwoju – uwagi na tle jej miejsca w Konstytucji RP’, Krytyka Prawa, 2020, Vol. 12.
Kozaczyński, W., ‘Zrównoważony rozwój a bezpieczeństwo człowieka’, Bezpieczeństwo Teoria i Praktyka, 2012, No. 4(9).
Krajewski, P., in: Chodak, P. (ed.), Leksykon bezpieczeństwa. Wybrane pojęcia, Józefów, 2015.
Kuźniar, D., ‘Prawo do zdrowego środowiska jako konstytucyjnie gwarantowane prawo podmiotowe’, Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 2021, No. 3(61).
Latoszek, E., ‘Koncepcja zrównoważonego rozwoju w teorii i praktyce ONZ’, in: Latoszek, E., Proczek, M., Krukowska, M. (eds), Zrównoważony rozwój a globalne dobra publiczne w teorii i praktyce organizacji międzynarodowych, Warszawa, 2016.
Lipiński, A., Prawne podstawy ochrony środowiska, Warszawa, 2010.
Liżewski, B., Myślińska, M., ‘Mechanizm ochrony praw człowieka w systemie Rady Europy i w systemie interamerykańskim (teoretyczna analiza prawnoporównawcza)’, Studia Iuridica Lublinensia, 2014, No. 21.
Mazur-Bubak, M., ‘Prawo do rozwoju a prawo do życia W środowisku wolnym od zanieczyszczeń – analiza problemu i kilka propozycji redukcji konfliktu’, Polityka i Społeczeństwo, 2019, No. 3(17).
Olejarczyk, E., ‘Zasada zrównoważonego rozwoju w systemie prawa polskiego – wybrane zagadnienia’, Przegląd Prawa Ochrony Środowiska, 2015, No. 2.
Pazura, A., Uniejewski, J., ‘Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności jako fundamentalny akt prawa europejskiego – czy twierdzenie to nadal zachowuje aktualność?’, Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 2016, No. 2(30).
Rakoczy, B., Ograniczenie praw i wolności jednostki ze względu na ochronę środowiska w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Toruń, 2006.
Riedel, E., ‘Trzecia generacja praw człowieka jako strategia urzeczywistniania praw politycznych i społecznych’, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 1990, Vol. LII, Issue 3–4.
Roliński, M., ‘Z problematyki zasad ochrony środowiska’, Studia Iuridica Lublinensia, 2014, No. 21.
Rosicki, R., ‘Międzynarodowe i europejskie koncepcje zrównoważonego rozwoju’, Przegląd Naukowo-Metodyczny, 2010, No. 4.
Sommer, J. (ed.), Prawo człowieka do środowiska naturalnego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 1987.
Symonides, J., ‘Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (po 60 latach od jej przyjęcia)’, Państwo i Prawo, 2008, No. 12.
Szwed, K., ‘Konstytucyjny obowiązek prowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom’, Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 2022, No. 3(67).
Szymańska, U., Zębek, E., Ochrona środowiska naturalnego jako interdyscyplinarna dziedzina wiedzy, Olsztyn, 2014.
Trzcińska, D., Kierzkowska, J., Bezpieczeństwo ekologiczne w realizacji zadań publicznych, Warszawa, 2020.
Vasak, K. (ed.), International dimensions of human rights, Vol. 1, Vol. 2, Paris, 1982.
Wierzbowski, B., Rakoczy, B., Podstawy praw a ochrony środowiska, 1st ed., Warszawa, 2004.
Zabłocki, G., Rozwój zrównoważony idee, efekty, kontrowersje, Toruń, 2002.
Zębek, E., ‘Bezpieczeństwo ekologiczne jako podstawowa potrzeba społeczeństwa wobec współczesnych zagrożeń środowiska’, in: Ura, E., Sitek, B., Graca, T. (eds), Potrzeby jako współczesny determinant treści praw człowieka, Józefów, 2017.
Zębek, E., ‘Bezpieczeństwo ekologiczne w zakresie zapewnienia obywatelom odpowiedniej jakości zasobów wody pitnej’, in: Grabińska, T., Spustek, H. (eds), Bezpieczeństwo personalne a bezpieczeństwo strukturalne państwa. Wolność i bezpieczeństwo obywatela, Wrocław, 2013.
Zębek, E., Gospodarka odpadami w ujęciu prawnym i środowiskowym, Olsztyn, 2018.
Zębek, E., ‘Relacje człowiek – środowisko w aspekcie ekologicznym i prawnym’, in: Górecki, R. (ed.), Człowiek a środowisko, Olsztyn, 2020.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.