Słowa kluczowe
władza sądownicza
Trybunał Konstytucyjny
niezależność
niezawisłość
wzmocnienie władzy
ochrona słabszych
Jak cytować
Abstrakt
W artykule poruszono problematykę wpływu polskiej władzy ustawodawczej na funkcjonowanie
Trybunału Konstytucyjnego, zapoczątkowane jesienią 2015 roku. Analizie poddano
wszystkie ustawy uchwalone na przestrzeni lat 2015–2017, wprowadzające zmiany w ustroju
i funkcjonowaniu Trybunału Konstytucyjnego oraz modyfikujące status sędziów tego organu.
Przy prowadzeniu badań posłużono się nowatorską metodą opracowaną przez prof. Pawła
Chmielnickiego, polegającą na badaniu materialnych źródeł prawa, tj. faktycznych przyczyn
uchwalenia danej ustawy. Analizie poddano między innymi materiały opracowane przy
udziale specjalistów zatrudnionych w Centrum Badań Procesu Legislacyjnego w Uczelni
Łazarskiego, w gronie których jest również autor tekstu.
W tekście wykazano, że zmiany w obrębie Trybunału Konstytucyjnego nie służą realizacji
praw obywatelskich. Ich celem jest wzmocnienie władzy politycznej (parlamentu i – stanowiącego
jego emanację – rządu) kosztem władzy sądowniczej. Wpisuje się to w ogólną tendencję
widoczną po wyborach parlamentarnych w 2015 roku, nakierowaną na osłabienie pozycji
władzy sądowniczej oraz personalny wpływ legislatywy na tę władzę. Działania te nie mieszczą
się w konstytucyjnej regule podziału władzy oraz pozostają sprzeczne z zagwarantowaną
konstytucyjnie zasadą odrębności i niezależności sądów i trybunałów. Mając na względzie, że
w warunkach ustroju demokratycznego władza ulega zmianie, jedynym panaceum na przywrócenie
dawnego kształtu i autorytetu Trybunału Konstytucyjnego jest zmiana władzy. Taka
możliwość zaistnieje jesienią 2023 roku.
Bibliografia
Literatura
Antoszewski A., Metodologiczne aspekty badań nad współczesnymi systemami politycznymi, „Studia
Nauk Politycznych” 2004, nr 1.
Balicki R., Władza sądownicza w Polsce – model konstytucyjny i rzeczywistość polityczna po wyborach
w 2015 roku, w: T. Słomka (red.), Demokracja konstytucyjna w Polsce, Warszawa 2019.
Banaszak B., Hasło „system rządów”, w: U. Kalina-Prasznic (red.), Encyklopedia prawa, Warszawa
Barendt E., Separation of Powers and Constitutional Government, „Public Law” (1995), nr 5.
Bonelli M., Claes M., Judical Serendipity: How Portuguese Judges Came to the Rescue of the Polish
Judiciary, Cambridge 2018.
Booth J.F., Freyens B.P., A Study of Political Activism in Labour Courts, „Ecocomics Letters”
, vol. 123.
Chmielnicki P., w: P. Chmielnicki (red.), A. Dybała, M. Stachura, Activity Rules of Economic Man
in Society as the Source of Legal Norms, Warsaw 2010.
Eisenmann Ch., La centralization et la decentralization: Principes d’une théorie judridique, „Revue
du droit public et de science politique en France et à l`étranger” 1947, t. LXIII, nr 3.
Górecki D., Pozycja ustrojowo-prawna Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i rządu w ustawie konstytucyjnej
z 23 kwietnia 1935 roku, Łódź 1992.
Jemielniak J., Nielsenm L., Olsen H., Establishing Judicial Authority in International Economic Law,
„Cambridge International Trade and Economic Law” 2016.
Koopmans T., Subsidiarity, Politics and the Judiciary: Articles EC 5, Draft Convention I-9; Protocol
on the application of the principles of subsidiarity and proportionality, „European Constitutional
Law Review” 2004, vol. 1.
Kosař D., Baroš J., Dufek P., The Twin Challenges to Separation of Powers in Central Europe: Technocratic
Governance and Populism, „European Constitutional Law Review” 2019, vol. 15, iss. 3.
Kowalski J., Lamentowicz W., Winczorek P., Teoria państwa i prawa, Warszawa 1986.
Likert R., A Technique for the Measurement of Attitudes, „Archives of Psychology” 1932, nr 140
Malta P., Essai sur la notion de pouvoir hiérarchique, Paris 1961.
Oniszczuk J., Konstytucja RP w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2000.
Państwo w czasach zmiany, M. Pietraś, I. Hofman, S. Michałowski (red.), Lublin 2018.
Pietrzak M., Rządy parlamentarne w Polsce w latach 1919–1926, Warszawa 1969.
Pułło A., Podział władzy. Aktualne problemy w doktrynie, prawie i współczesnej dyskusji konstytucyjnej
w Polsce, „Przegląd Sejmowy” 1993, nr 3.
Rakowska-Trela A., Sądy i sędziowie wobec niedemokratycznych przemian, „Studia Politologiczne”
, nr 47.
Sarnecki P., Uwagi do art. 10 Konstytucji, w: L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Komentarz, t. V, Warszawa 2007.
Słomka T., Stan demokracji konstytucyjnej w Polsce na tle modelu transformacji systemowej,
w: T. Słomka (red.), Demokracja konstytucyjna w Polsce, Warszawa 2019.
Słomka T., Władza sądownicza w warunkach kryzysu demokracji konstytucyjnej, „Przegląd Prawa
Konstytucyjnego” 2020, nr 4.
Sylwestrzak A., Władza trzecia „neutralna”, „Zeszyty Prawnicze” 2011, nr 4.
Trzciński J., Uwagi do art. 173 Konstytucji, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,
t. I, Warszawa 1999.
Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa
Dokumenty legislacyjne
Druk nr 963 z dnia 26 października 2016 r. – Uzasadnienie, s. 33–34,
http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/8554E3131D10A999C12580590047A67F/%24File/963.pdf.
Opinia Sądu Najwyższego do projektu ustawy, s. 8, http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/
B13459CB92DC1A84C125807C00492025/%24File/963-004.pdf.
Pełny zapis przebiegu posiedzenia Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (nr 53) z dnia
listopada 2016 r., s. 40, http://orka.sejm.gov.pl/Zapisy8.nsf/0/56EE7FC37C407939C-
B58A9/$file/0128708.pdf.
Pełny zapis przebiegu posiedzenia Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (nr 44)
z dnia 17 października 2016 r., s. 128, http://orka.sejm.gov.pl/Zapisy8.nsf/0/AC2ECA007951910FC1258065004CE1F6/$
file/0111308.pdf.
Uzasadnienie do projektu ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania
przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. z 2016 r., poz. 2072), http://orka.sejm.gov.
pl/Druki8ka.nsf/0/8554E3131D10A999C12580590047A67F/%24File/963.pdf.
Uzasadnienie projektu ustawy z dnia 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U.
z 2016 r., poz. 1157), http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/699F4137C13BF1E7C1257BB-
B2874/%24File/1590.pdf. Por. Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia
sierpnia 2016 r., s. 4, https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Wniosek%20do%20
TK%20ws.%20ustawy%20o%20Trybunale%20Konstytucyjnym%20z%2022%20lipca%20
%2C%2002.08.2016.pdf.
Pozostałe źródła
Raport: Pracuje tak jak powinien?, https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2018/03/
HFPC-Pracuje-tak-jak-powinien-raport-TK-2017.pdf#xd_co_f=YTIwMWQ3NDAtNGRh-
Ny00NzIzLWE0YmEtY2UzYWUwNTJiNWRm~.
Raport: Oceny oddziaływania instytucji publicznych, https://www.cbos.pl/SPISKOM.
POL/2021/K_038_21.PDF.
Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 2 sierpnia 2016 r., s. 4, https://www.rpo.gov.
pl/sites/default/files/Wniosek%20do%20TK%20ws.%20ustawy%20o%20Trybunale%20
Konstytucyjnym%20z%2022%20lipca%202016%2C%2002.08.2016.pdf.