Słowa kluczowe
nieruchomość
prawo rzymskie
praedium
fundus
locus
ager
solum
Jak cytować
Abstrakt
W niniejszym artykule przedstawione zostały terminy, jakie występowały w rzymskim prawie klasycznym na oznaczenie gruntu jako nieruchomości. Były używane m.in. takie określenia, jak: praedium, fundus, locus, possessio, villa, ager, solum. Ponadto prawnicy okresu klasycznego używali dla oznaczenia gruntu jako rzeczy nieruchomej jeszcze takich sformułowań jak: res quae solo continentur (tenentur) (rzeczy pozostające w związku z gruntem), czy też res solo cohaerentes (rzeczy połączone gruntem), albo po prostu res soli (nieruchomość). Natomiast termin res immobiles, oznaczający nieruchomość, pojawił się w źródłach prawa rzymskiego dopiero w okresie poklasycznym. Analiza fragmentów źródłowych prawa rzymskiego wskazuje, że zakres tych pojęć był szerszy lub węższy, co powodowało, że niekiedy pokrywały się one lub krzyżowały w swoim znaczeniu i stąd też czasami stosowane były zamiennie. Terminologia w omawianym zakresie była dość płynna, a zakres pojęciowy poszczególnych określeń juryści rzymscy precyzowali przy rozstrzyganiu poszczególnych przypadków prawnych. Zachowane źródła prawa rzymskiego wskazują, że podejmowane były wprawdzie przez jurysprudencję próby zdefiniowania poszczególnych określeń gruntu, ale kompletnego podziału na poszczególne kategorie gruntów jako nieruchomości prawnicy rzymscy do końca nie wprowadzili.
Bibliografia
L’Albertario D., Appunti sul peculio castrense, BIDR 1931, vol. 29.
Biondo B., Cosa mobile ed immobile, „Novissimo Digesto Italiano”, 1957, vol. 1.
Bojarski W., Prawne formy zapobiegania kryzysowi w rolnictwie w okresie późnego cesarstwa, „Meander” 1975, t. 30.
Bojarski W., Przymus zagospodarowania nieużytków (epibole) w cesarstwie rzymskim według konstytucji z III–V wieku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” 1971, nr 42.
Bonfante P., Corso di diritto Romano, Part I, Proprietá, Milano 1966.
Bonfante P., Facoltà e decadenza del procuratore romano, Studi giuridici dedicati e offerti a F. Schupfer, Roma 1975, vol. 1.
Branca G., Ager, „Novissimo Digesto Italiano”, 1957, vol. 1.
Buck R.J., Agriculture and Agricultural Practice in Roman Law, Wiesbaden 1983, Capogrossi Colognesi L., „Ager publicus” e „ager privatus” dall’ eta arcaica al compromesso patrizio – plebeio, Estudios en Homenaje al Prof. J. Iglesias, Madrid 1988, vol. 2.
Capogrossi Colognesi L., „Ager publicus” e „gentilibus” nella riflesione storigrafica moderna, Studi in onore di C. Sanfilippo, vol. 3, Milano 1983.
Capogrossi Colognesi L., Alcuni problemi di storia romana arcarica „ager publicus”, „gentes” e „clienti”, BIDR 1980, vol. 83.
Crook J.A., Law and Life of Rome, London 1970.
De Ruggiero, Ager, Dizionario Epigrafico di antichità romane, red. E. De Ruggiero, Roma 1964, vol. 1.
Di Marzo S., Res immobiles, BIDR 1947, vol. 49–50.
Forcellini A., Totus Latinitatis Lexicon, Prati 1868, vol. 4.
Giumelli A. S., Si fundus quem mihi locaveris. Conflitti e sopravvenienze nella locazione-conduzione. Tesi di Dottorato, https://core.ac.uk/download/pdf/187926305.pdf.
Gradenwitz O., Praedes und praedia, ZSS 1921, vol. 42.
Heumann H., Seckel E., Handlexikon zu den Quellen des römischen Rechts, Graz 1958.
Index interpolationum Quae in Justyniani Digestis, red. E. Levy, E. Rabel, Weimar 1929.
Jurewicz A.R., „Domniemanie” własności w reskrypcie Dioklecjana i Maksymiana, „Studia Prawnoustrojowe” 2006, nr 6.
Kamińska R., Czy w prawie rzymskim istniała instytucja wywłaszczenia?, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2018, nr 17 (2).
Kaser M., Das Römische Privatrecht, vol. 1, München 1971.
Kaser M., Das Römische Privatrecht, vol. 2, München 1959.
Kaser M., Die Typen der römischen Bodenrechte in der späteren Republik, ZSS 1942, vol. 62.
Kubitschek G., Ager, Paulus Realenyklopädie der classischen Altertumswissenschaft von G. Wissova, Stuttgart, 1893, vol. 1.
Kübler B., Res mobiles und immobiles, in: Studi in onore di P. Bonfante, Milano 1930, vol. 2.
Kuryłowicz M., Zasada superficies solo cedit. Obrót nieruchomościami w praktyce notarialnej, Kraków 1997.
Lauria M., Cato de agri cultura, SDHI 1978, vol. 44.
Meincke J. P., Superficies solo cedit, ZSS 1971, vol. 88.
Murga J.L., Sobre una nuova calificatión del aedificium por obra de la legislacion urbanistica imperial, IURA 1975, vol. 26.
Rasi P., Distinzione fra cose mobili ed immobilia nel diritto ostclasico e nella glosa, w: Atti del Congresso di Verona, Milano 1953, vol. 4.
Sacchi O., Ager est, non terra (Varro, l.l. 7.2.18). La „proprietà quiritaria” tra natura e diritto con qualche riflessione in prospettiva attuale, „Diritto & Storia” 2015, No. 16, https://www.dirittoestoria.it/17/memorie/romaterzaroma/Sacchi-Proprieta-quiritaria-natura-diritto-qual%20che-riflessione-prospettiva-attuale-[2015].htm.
San Nicolo M., La clausola di difetto o eccedenza di misura nella vendita immobiliare secondo il diritto Babilonese, Studi in onore di P. Bonfante, Milano 1930, vol. 2.
Sicardi G. P., Saltus, praedium e colonia nella tavola veleiate, Studi in onore di A. Biscardi, Milano 1982, vol. 3.
Sokala A., Zasada superficies solo cedit w prawie rzymskim, AUNC 1987, t. 25, nr 172.
Świrgoń-Skok R., Akcesja do nieruchomości w prawie rzymskim, w: Współczesna romanistyka prawnicza w Polsce, red. A. Dębiński, M. Wójcik, Lublin 2004.
Świrgoń-Skok R., Grundstücke Grundstücksverbindungen nach römischen Recht – ein Überblick, „Orbis Iuris Romani” 2008, vol. 12.
Świrgoń-Skok R., Nieruchomość i zasady akcesji według prawa rzymskiego, Rzeszów 2007.
Świrgoń-Skok R., Prawne określenia gruntu jako nieruchomości w prawie rzymskim, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2006, t. 58.
Thesaurus Linquae Latine, Lipsiae, Leipzig 1985, vol. 10,2, part 4.
Vocabularium Iurisprudentiae Romanae, t. 1–5, Berlin 1903–1985.
Watson A., Agriculture and Law in Rome of the XII Tables, Les communantes rurales, vol. 2, Antiquité, Paris 1983.
Witzschel E., Villa, Paulus Realenyklopädie der classischen Altertumswissenschaft von G. Wissova, Stuttgart 1937, vol. 6.
Zack A., Forschungen über die rechtlichen Grundlagen der römischen Außenbeziehungen während der Republik bis zum Beginn des Prinzipats. II. Teil: Fragen an Varro de lingua Latina 5,33: die augurale Ordnung des Raumes, file:///C:/Users/rskok/Downloads/ZackForschungenII.pdf.
Żak E., Współczesne przemiany zasady superficies solo cedit, w: Polska lat 90-tych, Przemiany państwa i prawa, Lublin 1997.