Keywords
How to Cite
Abstract
The subject of this article is the issue of human and civil rights in the context of the Anthropocene. This is a multi-faceted, complex, and highly relevant issue. The origins of human rights date back to Antiquity and the natural law concept, flourishing during the Enlightenment. Nowadays, human rights have evolved into a generational framework. The advent of the Anthropocene epoch (referred to as the human epoch) has made mankind aware of its domination over nature. Human activity has led to unprecedented threats and the degradation of the natural environment, which is the material foundation of human existence. In order to mitigate the effects of the ecological crisis, it is proposed to adopt a different way of thinking – an alternative human attitude shifting from anthropocentrism to antianthropocentrism. The classic concept of the ‘common good’ has been revisited. Planet Earth is the common good of all of us and embodies the highest good for the individuals who constitute the political community. Human rights should provide the legal framework for environmental law, including climate law.
References
Adams M., ‘Welcome to the Anthropocene’, in: Adams M., Ecological Crisis, Sustainability and the Psychosocial Subject, Beyond Behaviour Change, London, 2016.
Alexy R., Teoria praw podstawowych, Warszawa, 2010.
Alvear J., ‘Los derechos humanos en el constitucionalismo contemporáneo’, in: Ayuso M. (ed.), El problema de los derechos humanos. Historia, filosofía, política y derecho, Madrid, 2023.
Banach T., Res Publica est Res Populi. Myśl polityczno-prawna Marka Tulliusza Cycerona, Łódź, 2023.
Bauman Z., Płynna nowoczesność, Kraków, 2000.
Bauman Z., Płynne czasy. Życie w epoce niepewności, Warszawa, 2007.
Bauman Z., Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa, 2000.
Berlin I., ‘Apoteoza woli romantycznej: bunt przeciw mitowi idealnego świata’, in: Hardy H. (ed.), Pokrzywione drzewo człowieczeństwa, Warszawa, 2004.
Berlin I., Dwie koncepcje wolności i inne eseje, Warszawa, 2001.
Berlin I., ‘Upadek idei utopijnej na Zachodzie’, in: Hardy H. (ed.), Pokrzywione drzewo człowieczeństwa, Warszawa, 2004.
Bodansky D., ‘Climate Change and Human Rights: Unpacking the Issues’, Georgia Journal of International and Comparative Law, 2010, Vol. 38, No. 3.
Brague R., Mądrość świata. Historia ludzkiego doświadczenia wszechświata, Warszawa, 2021.
Cassirer E., Filozofia Oświecenia, Warszawa, 2010.
Chakrabarty D., ‘Humanistyka w czasach antropocenu’, in: Domańska E., Sugiera M. (eds), Humanistyka w czasach antropocenu, Kraków, 2023.
Domańska E., ‘Dipesh Chakrabarty: Od subalternizmu do planetaryzmu’, in: Domańska E., Sugiera M. (eds), Humanistyka w czasach antropocenu, Kraków, 2023.
Dun R., Historia naturalna przyszłości. Co prawa przyrody mówią o losie człowieka, Kraków, 2023.
Dyrda A., ‘Pozytywizm pochowany żywcem? W obronie miękkiego pozytywizmu’, Studia Prawnicze, 2010, Vol. 184, No. 2.
Dyrda A., Spory teoretyczne w prawoznawstwie. Perspektywa holistycznego pragmatyzmu, Warszawa, 2017.
Dziamski G., ‘Ponowoczesna świadomość estetyczna’, in: Zeidler-Janiszewska A. (ed.), Trudna ponowoczesność. Rozmowy z Zygmuntem Baumanem. Część I, Poznań, 1995.
Ellis E.C., Anthropocene: A Very Short Introduction, Oxford, 2018.
Ellis E.C., Kaplan J.O., Fuller D.Q., Vavrus S., Klein Goldewijk K., Verburg P.H., ‘Used Planet: A Global History’, Proceedings of the National Academy of Sciences, 2013, No. 110(20).
Florczak-Wątor M., ‘Komentarz do art. 74’, in: Tuleja P. (ed.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa, 2023.
Freeman M., ‘Prawa człowieka w dwudziestym pierwszym wieku’, in: Zajadło J. (ed.), Antologia tekstów dotyczących praw człowieka, transl. Fronia M., Warszawa, 2008.
Gizbert-Studnicki T., Dyrda A., Grabowski A., Metodologiczne dychotomie. Krytyka pozytywistycznych teorii prawa, Warszawa, 2016.
Gurczyńska-Sady K., Sady W., Antropocen. Szanse i zagrożenia, Warszawa, 2022.
Hartman J., Zmierzch filozofii, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy, 2023.
Jellinek G., Deklaracja praw człowieka i obywatela, transl. Libkind-Lubodziecka Z., Warszawa, 1905.
Jurczyk T., ‘Geneza rozwoju praw człowieka’, Homines Hominibus, 2009, No. 1(5).
Kalisz A., ‘Prawa kolektywne na tle klasycznego ujęcia praw człowieka’, in: Kalisz A. (ed.), Prawa człowieka. Współczesne zjawiska, wyzwania, zagrożenia, Vol. I, Sosnowiec, 2015.
Karp J., ‘Rola zasady dobra wspólnego w okresie pandemii’, Przegląd Prawa Publicznego, 2023, No. 12.
Kingsnorth P., Wyznania otrzeźwiałego ekologa, transl. Sikora T., Kraków, 2024.
Latour B., Zamieszkać na Ziemi. Wywiady z Nicolasem Truongiem, transl. Marczewska K., Warszawa, 2023.
Lande J., ‘Historia filozofii prawa’, in: Lande J., Studia z filozofii prawa, Warszawa, 1959.
Langella S., Damonte M., Massaro A., ‘Sulla filosofia e l’Antropocene’, in: Langella S., Damonte M., Massaro A. (eds), Antropocene e Bene comune tra nuove technologie, nuove epistemologie e nuovi virus, Genoa, 2022.
Lipiec J., Drogi życia. Studia z filozofii człowieka, Kraków, 2020.
Lipiec J., My – ludzie. Studia z filozofii społecznej, Kraków, 2022.
Lovelock J., The Vanishing Face of Gaia: A Final Warning, New York, 2009.
Maciejewski M., ‘Teoretyczne aspekty ochrony wolności i praw jednostki’, in: Bator A., Jabłoński M., Maciejewski M., Wójtowicz K. (eds), Początki koncepcji oraz regulacji praw i wolności człowieka do czasów oświecenia, Wrocław, 2013.
Maljean-Dubois S., ‘The Paris Agreement: A New Step in the Gradual Evolution of Differential Treatment in the Climate Regime?’, Review of European Community & International Community Law, 2016, Vol. 25, No. 2.
Marciniak K.J., ‘Zmiany klimatu jako wspólna sprawa ludzkości: współczesne uwarunkowania międzynarodowo-prawne, ze szczególnym uwzględnieniem Porozumienia Paryskiego’, in: Cała-Wacinkiewicz E., Menkes J. (eds), Wspólne wartości prawa międzynarodowego, Warszawa, 2018.
Merkwa M., U źródeł idei praw człowieka: kształtowanie prawnych i filozoficznych podstaw koncepcji praw człowieka, Lublin, 2018.
Mędrzycki R., Zasada solidarności społecznej w prawie samorządu terytorialnego, Warszawa, 2021.
Minich D., ‘Antropocen w świetle filozofii bytu społecznego oraz prawa’, Przegląd Prawa Publicznego, 2023, No. 9.
Minich D., ‘Konstytucja – konstytucjonalizm – neokonstytucjonalizm’, Przegląd Prawa Publicznego, 2018, No. 12.
Minich D., ‘Konstytucjonalizm – autorytaryzm. Tak daleko a tak blisko’, Przegląd Prawa Publicznego, 2022, No. 9.
Minich D., ‘Konstytucjonalizm a rozumienie prawa’, Roczniki Administracji i Prawa, 2019, Vol. XIX, No. 2.
Minich D., Moskwa A., ‘Wolności i prawa człowieka w dobie ponowoczesnej’, in: Haczkowska
M., Tereszkiewicz S. (eds), Europejska konwencja o ochronie praw człowieka – praktyka stosowania i funkcjonowania w przestrzeni europejskiej, Opole, 2016.
Oreskes N., Conway E.M., Upadek cywilizacji zachodniej. Spojrzenie z przyszłości, Warszawa, 2018.
Osiatyński W., Prawa człowieka i ich granice, Kraków, 2011.
Osiatyński W., Wprowadzenie do praw człowieka, Helsinki Foundation for Human Rights Report, Warszawa, 2000.
Palmirski T. (ed.), Institutiones Iustiniani, Warszawa, 2018.
Piechowiak M., ‘Pojęcie praw człowieka’, in: Wiśniewski L. (ed.), Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, Warszawa, 1997.
Pietrzak E., Antropocen. Pytania z zakresu ludzkiej sprawczości i odpowiedzialności, Łódź, 2021.
Pietrzykowski T., ‘“Miękki” pozytywizm i spór o regułę uznania’, in: Stelmach J. (ed.), Studia z filozofii prawa, Kraków, 2001.
Polanowska-Sygulska B., Filozofia wolności Isaiaha Berlina, Kraków, 1998.
Polanowska-Sygulska B., Pluralizm wartości i jego implikacje w filozofii prawa, Kraków, 2008.
Pułło A., Zasady ustroju politycznego państwa. Zarys wykładu, Gdańsk, 2014.
Rodriguez Palop M.E., La nueva generación de derechos humanos. Origen y justificación, Madrid, 2010.
Sadowski R.F., ‘Ekologia integralna’, in: Janeczek S., Starościc A. (eds), Filozofia społeczna. Część II – Problemy i dyskusje, Lublin, 2022.
Sagan S., Prawo konstytucyjne Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa, 2001.
Sarnecki P. (selection, translation, and introduction), Najstarsze Konstytucje z końca XVIII i połowy XIX wieku, Warszawa, 1997.
Schultz N., Land Sickness, Cambridge, 2023.
Seidler G.L., W poszukiwaniu idei ustrojowej, Lublin, 2000.
Seidler G.L., W stronę nowożytności, Lublin, 2002.
Sójka-Zielińska K., Drogi i bezdroża prawa. Szkice z dziejów kultury prawnej Europy, Wrocław–Warszawa–Kraków, 2000.
Stein Pedersen J.V., Latour B., Schultz N., ‘A Conversation with Bruno Latour and Nikolaj Schultz: Reassembling the Geo-Social’, Theory, Culture & Society, 2019, Vol. 36, Issue 7–8.
Stoczkiewicz M., Prawo ochrony klimatu w kontekście praw człowieka, Warszawa, 2021.
Sunstein C.R., Vermeule A., Law and Leviathan. Redeeming the Administrative State, Cambridge, 2020.
Tapia H., Conceição P., New Threats to Human Security in the Anthropocene. Demanding Greater Solidarity, United Nations Development Programme, New York, 2022.
Tryjanowski P., ‘Przedmowa. Wyprawa bardzo sentymentalna’, in: von Brackel B., Świat, który nadchodzi. Jak wielka wędrówka przyrody wpływa na nasze życie, Kraków, 2024.
Wojciechowski B., Tożsamość narracyjna jako warunek autentycznej podmiotowości prawnej, Łódź, 2023.
Woleński J., ‘O pozytywizmie prawniczym’, in: Pawlica J. (ed.), Etyka a prawo i praworządność, Kraków, 1998.
Vanderheiden S., Atmospheric Justice. A Political Theory of Climate Change, Oxford, 2008.
Vasak K., ‘A 30-year struggle. The sustained efforts to give force of law to the Universal Declaration of Human Rights’, The UNESCO Courier. A Window Open to the World, 1977, No. 11.
Vattimo G., Koniec nowoczesności, Kraków, 2006.
Vermeule A., Common Good Constitutionalism. Recovering the Classical Legal Tradition, Cambridge, 2022.
Voegelin E., Od Oświecenia do rewolucji, Warszawa, 2011.
Zajadło J., Cyceron dla prawników, Gdańsk, 2019.
Zajadło J., ‘Jaka aksjologia praw człowieka?’, Państwo i Prawo, 2019, No. 11.
Zirk-Sadowski M., ‘Pozytywizm prawniczy a filozoficzna opozycja podmiotu i przedmiotu poznania’, in: Stelmach J. (ed.), Studia z filozofii prawa, Kraków, 2001.
Zirk-Sadowski M., ‘Wprowadzenie’, in: Chmielnicki P., Minich D. (eds), Prawo jako projekt przyszłości, Warszawa, 2022.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Journal of Laws 1997, No. 78, item 483).
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2025 Lazarski University