Keywords
How to Cite
Abstract
The subject of this article is the issue of human and civil rights in the context of the Anthropocene. This is a multi-faceted, complex and very up-to-date problem. The origins of human rights date back to Antiquity and the natural law concept and flourished during the Enlightenment. Nowadays, human rights have taken the form of a generation. The advent of the Anthropocene epoch (referred to as the human epoch) made mankind aware of its domination over nature. Human activity has led to unprecedented threats and the collapse of the natural environment, which is the material basis of human existence. In order to avoid the effects of the ecological crisis, it is proposed to adopt a different way of thinking, an alternative human attitude – from anthropocentric to anti anthropocentric. The classic concept of the “common good” was recalled. Planet Earth is the common good of all of us, embodies the highest good of the individuals who constitute the political community. Human rights should constitute the legal framework for environmental (including climate) law.
References
Adams M., Welcome to the Anthropocene, w: M. Adams, Ecological Crisis, Sustainability and the Psychosocial Subject, Beyond Behaviour Change, London 2016.
Alexy R., Teoria praw podstawowych, Warszawa 2010.
Alvear J., Los derechos humanos en el constitucionalismo contemporaneo, w: El problema de los derechos humanos. Historia, filosofia, politica y derecho, red. M. Ayuso, Madrid 2023.
Banach T., Res Publica est Res Populi. Myśl polityczno-prawna Marka Tulliusza Cycerona, Łódź 2023.
Bauman Z., Płynne czasy. Życie w epoce niepewności, Warszawa 2007.
Bauman Z., Płynna nowoczesność, Kraków 2000.
Bauman Z., Ponowoczesność, jako źródło cierpień, Warszawa 2000.
Berlin I., Apoteoza woli romantycznej: bunt przeciw mitowi idealnego świata, w: Pokrzywione drzewo człowieczeństwa, red. H. Hardy, Warszawa 2004.
Berlin I., Dwie koncepcje wolności i inne eseje, Warszawa 2001.
Berlin I., Upadek idei utopijnej na Zachodzie, w: Pokrzywione drzewo człowieczeństwa, red. H. Hardy, Warszawa 2004.
Bodansky D., Climate Change and Human Rights: Unpacking the Issues, „Georgia Journal of International and Comparative Law” 2010, vol. 38, nr 3, s. 511–524.
Brague R., Mądrość świata. Historia ludzkiego doświadczenia wszechświata, Warszawa 2021.
Cassirer E., Filozofia Oświecenia, Warszawa 2010.
Chakrabarty D., Humanistyka w czasach antropocenu, red. E. Domańska, M. Sugiera, Kraków 2023.
Dun R., Historia naturalna przyszłości. Co prawa przyrody mówią o losie człowieka, Kraków 2023.
Dyrda A., Pozytywizm pochowany żywcem? W obronie miękkiego pozytywizmu, „Studia Prawnicze” 2010, z. 2 (184), s. 5–36.
Dyrda A., Spory teoretyczne w prawoznawstwie. Perspektywa holistycznego pragmatyzmu, Warszawa 2017.
Dziamski G., Ponowoczesna świadomość estetyczna, w: Trudna ponowoczesność. Rozmowy z Zygmuntem Baumanem. Część I, red. A. Zeidler Janiszewska, Poznań 1995.
Ellis E.C., Antropocene: A Very Short Introduction, Oxford 2018.
Ellis E.C., Kaplan J.O., Fuller D.Q., Vavrus S., Klein Goldewijk K., Verburg P.H., Used Planet: A Global History, „Proceedings of the National Academy of Sciences” 2013, nr 110 (20), s. 7978–7985.
Florczak-Wątor M., Komentarz do art. 74, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tulaja, Warszawa 2023.
Freeman M., Prawa człowieka w dwudziestym pierwszym wieku, w: Antologia tekstów dotyczących praw człowieka, red. J. Zajadło, Warszawa 2008.
Gizbert-Studnicki T., Dyrda A., Grabowski A., Metodologiczne dychotomie. Krytyka pozytywistycznych teorii prawa, Warszawa 2016.
Gurczyńska-Sady K., Sady W., Antropocen. Szanse i zagrożenia, Warszawa 2022.
Hartman J., Zmierzch filozofii, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2023.
Institutiones Iustiniani, red. T. Palmirski, Warszawa 2018.
Jellinek G., Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, Warszawa 1905.
Jurczyk T., Geneza rozwoju praw człowieka, „Homines Hominibus” 2009, nr 1 (5), s. 29–44.
Kalisz A., Prawa kolektywne na tle klasycznego ujęcia praw człowieka, w: Prawa człowieka. Współczesne zjawiska, wyzwania, zagrożenia, t. I, red. A. Kalisz, Sosnowiec 2015.
Karp J., Rola zasady dobra wspólnego w okresie pandemii, „Przegląd Prawa Publicznego” 2023, nr 12, s. 28–41.
Kingsnorth P., Wyznania otrzeźwiałego ekologa, Kraków 2024.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483).
Latour B., Zamieszkać na Ziemi. Wywiady z Nicolasem Truongiem, Warszawa 2023.
Lande J., Historia filozofii prawa w: J. Lande, Studia z filozofii prawa, Warszawa 1959.
Langella S., Damonte M., Massaro A., Sulla filosofia e l’Antropocene, w: Antropocene e Bene comune tra nuove technologie, nouve epistemologie e nuovivirus, red. S. Langella, M. Damonte, A. Massaro, Genova 2022.
Lipiec J., Drogi życia. Studia z filozofii człowieka, Kraków 2020.
Lipiec J., My – ludzie. Studia z filozofii społecznej, Kraków 2022.
Lovelock J., The Vanishing Face of Gaia a Final Warning, New York 2009.
Maciejewski M., Teoretyczne aspekty ochrony wolności i praw jednostki, w: Początki koncepcji oraz regulacji praw i wolności człowieka do czasów oświecenia, red. A. Bator, M. Jabłoński, M. Maciejewski, K. Wójtowicz, Wrocław 2013, s. 9–21.
Maljean-Dubois S., The Paris Agreement: A New Step in the Gradual Evolution of Differential Treatment in the Climate Regime?, „Review of European Community & International Community Law” 2016, vol. 25, nr 2, s. 151–159.
Marciniak K.J., Zmiany klimatu jako wspólna sprawa ludzkości: współczesne uwarunkowania międzynarodowoprawne, ze szczególnym uwzględnieniem Porozumienia paryskiego, w: Wspólne wartości prawa międzynarodowego, red. E. Cała-Wacinkiewicz, J. Menkes, Warszawa 2018.
Merkwa M., U źródeł idei praw człowieka: kształtowanie prawnych i filozoficznych podstaw koncepcji praw człowieka, Lublin 2018.
Mędrzycki R., Zasada solidarności społecznej w prawie samorządu terytorialnego, Warszawa 2021.
Minich D., Antropocen w świetle filozofii bytu społecznego oraz prawa, „Przegląd Prawa Publicznego” 2023, nr 9, s. 28–36.
Minich D., Konstytucjonalizm – autorytaryzm. Tak daleko a tak blisko, „Przegląd Prawa Publicznego” 2022, nr 9, s. 23–38.
Minich D., Konstytucjonalizm a rozumienie prawa, „Roczniki Administracji i Prawa” 2019, R. XIX, nr 2, s. 35–48.
Minich D., Konstytucja – konstytucjonalizm – neokonstytucjonalizm, „Przegląd Prawa Publicznego” 2018, nr 12, s. 68–75.
Minich D., Moskwa A., Wolności i prawa człowieka w dobie ponowoczesnej, w: Europejska konwencja o ochronie praw człowieka – praktyka stosowania i funkcjonowania w przestrzeni europejskiej, red. M. Haczkowska, S. Tereszkiewicz, Opole 2016, s. 235–250.
Najstarsze Konstytucje z końca XVIII i I połowy XIX wieku, wybrał, przełożył i wstępem opatrzył P. Sarnecki, Warszawa 1997.
Oreskes N., Conway E.M., Upadek cywilizacji zachodniej. Spojrzenie z przyszłości, Warszawa 2018.
Osiatyński W., Prawa człowieka i ich granice, Kraków 2011.
Osiatyński W., Wprowadzenie do praw człowieka, Raport Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Warszawa 2000.
Piechowiak M., Pojęcie praw człowieka, w: Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997.
Pietrzak E., Antropocen. Pytania z zakresu ludzkiej sprawczości i odpowiedzialności, Łódź 2021.
Pietrzykowski T., „Miękki” pozytywizm i spór o regułę uznania, w: Studia z filozofii prawa, red. J. Stelmach, Kraków 2001.
Polanowska-Sygulska B., Filozofia wolności Isaajacha Berlina, Kraków 1998.
Polanowska-Sygulska B., Pluralizm wartości i jego implikacje w filozofii prawa, Kraków 2008.
Pułło A., Zasady ustroju politycznego państwa. Zarys wykładu, Gdańsk 2014.
Rodriguez Palop M.E., La nueva generacion de derechos humanos. Origen y justificacion, Madrid 2010.
Sadowski R.F., Ekologia integralna, w: Filozofia społeczna. Część II – Problemy i dyskusje, red. S. Janeczek, A. Starościc, Lublin 2022.
Sagan S., Prawo konstytucyjne Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa 2001.
Schultz N., Land Sickness, Cambridge 2023.
Seidler G.L., W poszukiwaniu idei ustrojowej, Lublin 2000.
Seidler G.L., W stronę nowożytności, Lublin 2002.
Sójka-Zielińska K., Drogi i bezdroża prawa. Szkice z dziejów kultury prawnej Europy, Wrocław– Warszawa–Kraków 2000.
Stein Pedersen J.V., Latour B., Schultz N., A Conversation with Bruno Latour and Nikolaj Schultz: Reassembling the Geo-Social, „Theory, Culture & Society” 2019, vol. 36, nr 7–8, s. 215–230.
Stoczkiewicz M., Prawo ochrony klimatu w kontekście praw człowieka, Warszawa 2021.
Sunstein C.R., Vermeule A., Law and Leviathan. Redeeming the Administrative State, Cambridge 2020.
Tapia H., Conceição P., New Threats to Human Security in the Anthropocene. Demanding Greater Solidarity, United Nations Development Programme, New York 2022.
Tryjanowski P., Przedmowa. Wyprawa bardzo sentymentalna, w: B. von Brackel, Świat który nadchodzi. Jak wielka wędrówka przyrody wpływa na nasze życie, Kraków 2024.
Vanderheiden S., Atmospheric Justice. A Political Theory of Climate Change, Oxford 2008.
Vasak K., A 30-year Struggle. The Sustained Efforts to Give Force of Law to the Universla Declaration of Human Rights, „The UNESCO Courier. A window open to the world” 1977, Nr 11.
Vattimo G., Koniec nowoczesności, Kraków 2006.
Vermeule A., Common Good Constitutionalism. Recovering the Classcal Legal Tradition, Cambridge 2022.
Voegelin E., Od Oświecenia do rewolucji, Warszawa 2011.
Wojciechowski B., Tożsamość narracyjna jako warunek autentycznej podmiotowości prawnej, Łódź 2023.
Woleński J., O pozytywizmie prawniczym, w: Etyka a prawo i praworządność, red. J. Pawlica, Kraków 1998.
Zajadło J., Cyceron dla prawników, Gdańsk 2019.
Zajadło J., Jaka aksjologia praw człowieka?, „Państwo i Prawo” 2019, nr 11, s. 3–29.
Zirk-Sadowski M., Pozytywizm prawniczy, a filozoficzna opozycja podmiotu i przedmiotu poznania, w: Studia z filozofii prawa, red. J. Stelmach, Kraków 2001.
Zirk-Sadowski M., Wprowadzenie, w: Prawo jako projekt przyszłości, red. P. Chmielnicki, D. Minich, Warszawa 2022.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2025 Uczelnia Łazarskiego, Warszawa