Słowa kluczowe
Jak cytować
Abstrakt
Autorzy niniejszej publikacji zajęli się szczegółowo kwestią znaczenia usprawiedliwienia strachu i wzburzenia, leżących u podłoża przekroczenia granic obrony koniecznej. Na podstawie przepisów art. 25 § 2 i 3 k.k. wyodrębnili pięć sytuacji, różniących się sposobem określania stanu psychicznego sprawcy, co przekłada się na karnoprawne konsekwencje bezprawnego naruszenia/narażenia dóbr zamachowca. Ostatecznie zweryfikowali wstępną hipotezę, zgodnie z którą ustawodawca wstępnie założył, że przekroczenie granic obrony koniecznej spowodowane jest strachem lub wzburzeniem, wynikającymi z okoliczności zamachu, co jednak wymaga procesowego potwierdzenia. Ich wystąpienie prowadzi do bezkarności defendenta, niezależnie od rodzaju naruszonego przez niego dobra i stopnia przekroczenia granic obrony koniecznej. Deficyt okoliczności stanu psychicznego defendenta, o których mowa w art. 25 § 3 k.k., w konkretnym stanie faktycznym otwiera możliwość zastosowania przepisu o charakterze ogólnym – dopełniającym, czyli przepisu art. 25 § 2 k.k.
Bibliografia
Barczyk-Kozłowska J. et al., My home is my castle – czyli słów kilka o rozszerzeniu granic obrony koniecznej w polskim kodeksie karnym, w: Badania nad źródłami prawa i efektami jego stosowania. Tom I, red. M. Gurdek, Warszawa 2020.
Borys B., Sytuacje ekstremalne i ich wpływ na stan psychiczny człowieka, „Psychiatria” 2004, nr 2.
Cesarz K., Przekroczenie granic obrony koniecznej w wyniku strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu (art. 25 § 3 k.k.) w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, w: Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Materiały IV Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, red. J. Majewski, Toruń 2008.
Filar M., Podstawy odpowiedzialności karnej w nowym kodeksie karnym, „Palestra” 1997, nr 11–12.
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2021.
Gensikowski P., Nowelizacja art. 25 § 3 Kodeksu karnego, „Prokuratura i Prawo” 2009, nr 9.
Gensikowski P., Problematyka karnoprawnych skutków przekroczenia obrony koniecznej, „Przegląd Sądowy” 2010, nr 11–12.
Giezek J., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 3 I 2002, IV KKN 635/97, „Państwo i Prawo” 2002, nr 11.
Góral R., Obrona konieczna w praktyce, Warszawa 2011.
Grudecki M., Bezpośredniość zamachu oraz współmierność sposobu obrony – granice obrony koniecznej w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych, „Problemy Prawa Karnego” 2017, t. 1.
Grudecki M., Kleszcz M., Pozbawienie życia napastnika w obronie koniecznej a katalog dóbr prawnych podlegających ochronie, „Roczniki Administracji i Prawa” 2020, z. 3.
Grudecki M., Kontratypy pozaustawowe w polskim prawie karnym, Warszawa 2021.
Gubiński A., Wyłączenie bezprawności czynu (O okolicznościach uchylających społeczną szkodliwość czynu), Warszawa 1961.
Gurgul J., Psychiatryczno-psychologiczne aspekty związane z wersją obrony koniecznej, „Palestra” 2003, nr 5–6.
Iwaniuk P., Obrona konieczna podczas bójki i pobicia na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Ius Novum” 2011, nr 1.
Kilińska-Pękacz A., Nowe ujęcie obrony koniecznej po nowelizacjach Kodeksu karnego z lat 2009–2010, „Studia z Zakresu Prawa, Administracji i Zarządzania UKW” 2013, t. 3.
Kolasiński B., Szczególny wypadek przekroczenia granic obrony koniecznej (art. 25 § 3 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2000, nr 1.
Krukowski A., Obrona konieczna na tle polskiego prawa karnego, Warszawa 1965.
Kulesza J., w: System Prawa Karnego. Tom 4. Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ograniczenie odpowiedzialności karnej, red. L.K. Paprzycki, Warszawa 2016.
Limburska A., Niekaralność przekroczenia granic obrony koniecznej w świetle art. 25 § 2a k.k., „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2017, z. 4.
Legutko-Kasica A., Eksces w obronie koniecznej, „Przegląd Sądowy” 2011, nr 5.
Marek A., Obrona konieczna w nowym polskim kodeksie karnym, w: Przestępczość przygraniczna. Tom 2. Nowy polski kodeks karny, red. G. Wolf, Frankfurt (Oder) – Słubice – Poznań 2003.
Marek A., Obrona konieczna w prawie karnym: teoria i orzecznictwo, Warszawa 2008.
Mozgawa M., Obrona konieczna w polskim prawie karnym (zagadnienia podstawowe), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia Sectio G” 2013, nr 2.
Peno M., Obrona konieczna – granice i moralne uzasadnienie instytucji, w: Granice prawoznawstwa wobec etyki, praw człowieka i prawa karnego, red. M. Łaszewska-Hellriegel, M. Kłodawski, Zielona Góra 2018.
Pohl Ł., Burdziak K., Praktyka instytucji obrony koniecznej, Warszawa 2018.
Radecki W., Podjęcie obrony koniecznej w świetle prawa i moralności, „Nowe Prawo” 1976, nr 7–8.
Raj Ł., Przekroczenie granic obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu (art. 25 § 3 k.k.), a zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami (art. 148 § 4 k.k.) – wzajemne relacje, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2019, nr 3.
Sosik R., Obrona konieczna w polskim i amerykańskim prawie karnym, Lublin 2021.
Szczepaniec M., Przekroczenie granic obrony koniecznej motywowane strachem lub wzburzeniem usprawiedliwionym okolicznościami zamachu, „Prokuratura i Prawo” 2000, nr 9.
Tabaszewski T., Eksces intensywny obrony koniecznej w orzecznictwie, „Prokuratura i Prawo” 2010, nr 12.
Teleszewska M., Konsekwencje prawne przekroczenia granic obrony koniecznej, „Przegląd Sądowy” 2014, nr 7–8.
Wantoła M., Materialnoprawny charakter instytucji przekroczenia granic obrony koniecznej pod
wpływem strachu lub wzburzenia i karnoprocesowe konsekwencje jej zastosowania, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ” 2016, nr 2.
Wawrowski J., Obrona konieczna a zabezpieczenia techniczne, „Prokuratura i Prawo” 2006, nr 9.
Zając D., Naruszenie reguł postępowania z dobrem prawnym jako kryterium określenia stopnia przekroczenia granic obrony koniecznej, „Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa” 2014, nr 2.
Zoll A., w: Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Komentarz do art. 1–52, Warszawa 2016.
Zontek W., w: Kodeks karny. Tom I. Część ogólna. Komentarz. Art. 1–116, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2021.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.